چكیده

نظام اقتصاد اسلامی نگرشی جامع به جنبه‏های مادی و معنوی انسان دارد و به همه ابعاد فردی، اجتماعی، حیات دنیوی و اخروی او توجّه داشته و درصدد پاسخ‏گویی به انواع خواسته‏ها و تمایلات عقلانی و عاطفی او می‏باشد. از این‏رو، تلاش برای رسیدن به رشد و توسعه در ابعاد مذكور، از یكدیگر تفكیك‏ناپذیر است.

بر اساس بینش اسلامی، محور تلاش برای رشد و توسعه و قلب آن انسان است و از آن‏رو كه قلمرو توسعه اصلاح درون و برون انسان می‏باشد، تفكرات، انگیزه‏ها و خواسته‏های انسان همسان منابع فیزیكی در تعیین خط مشی‏ها نقش اساسی ایفا می‏كند.

بنابراین، در جامعه اسلامی ارزش و كرامت انسان پایه و اصل است و مهم‏ترین عامل بنیادین واساسی برای دست یابی به رشد اقتصادی مطلوب و توزیع مناسب درآمدها و اتّخاذ الگوی صحیح مصرف تحقق توسعه انسانی به معنای جامع آن، یعنی رشد دانش و تخصّص افراد جامعه همراه با تعهّد آنان می‏باشد.

مقدّمه

حیات معقول یك انسان وضعیتی است كه در آن نیازهای مادی و جسمی او در محدوده امكانات موجود به بهترین و آسان‏ترین وجه تأمین گردد، به گونه‏ای كه زمینه رشد و تعالی معنوی او و رسیدن به مقام والا و شایسته‏ای كه خداوند متعال بشر را برای آن خلق كرده است، فراهم باشد و این مهمّ تنها زمانی ممكن است كه انسان، در حیات مادی خود با خردمندی، جهت صحیح و معقول زندگی را در پیروی از وحی و مقررات الهی یافته و با آگاهی و اختیار خود آن مسیر را بپیماید؛ زیرا زیربنا و اساس دست‏یابی به هرگونه رشد و ترقّی مادی و معنوی، تعلیم و تربیت افراد بشر به عنوان عوامل اصلی فرایند مذكور می‏باشد و این امر در سایه تسلّط انسان بر طبیعت و بهره‏برداری معقول و كارا از امكانات موجود در آن میسّر می‏گردد.

تعریف مزبور از حیات معقول، مستند به حیات طیّبه‏ای است كه قرآن كریم آن را مطرح نموده است:

(مَنْ عَمِلَ صالِحا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا یَعْمَلُونَ) (نحل: 97)، هر كس كار شایسته‏ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی كه مؤمن است، او را به حیاتی پاك زنده می‏داریم؛ و پاداش آن‏ها را به بهترین اعمالی كه انجام می‏دادند، خواهیم داد.

مفروضات ما از حیات معقول را در امور زیر می‏توان خلاصه نمود:

1. محور و موضوع ترسیم حیات معقول، انسان است و هدف آن، تحقق خواسته‏ها و نیازهای او.

2. انسان، موجودی صاحب اختیار در رفتار خود و در انتخاب مسیر زندگی است.

3. علاوه بر نیازهای مادی و جسمانی، انسان دارای نیازهای روحی و تمایلات معنوی نیز است.

4. تنها راهِ یافتن جهت صحیح و معقول در زندگی آن است كه انسان با استفاده از عقل و آگاهی مسیر پیروی از وحی و دستورات الهی را انتخاب نماید و بداند نیازمند وحی بوده و دانش او به تنهایی برای یافتن مسیر حیات معقول كافی نیست.

5. با دست‏یابی انسان به حیات معقول، علاوه بر زندگی این جهانی، حیات پس از مرگ او نیز به بهترین وجه تأمین می‏گردد.

مفروضات مزبور را می‏توان از آیه 97 سوره نحل نیز استفاده نمود: (مَنْ عَمِلَ صالِحا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثی) بیانگر فرض اوّل و دوّم (محور بودن انسان و انتخاب‏گر بودن او) می‏باشد و عبارت (فلنحیینّه حیاةً طیبه) بیانگر زندگی شایسته مقام و منزلت انسان است كه خداوند به او عنایت می‏نماید و بدیهی است كه در این حیات طیبه نیازهای مادی انسان همراه با رشد و تعالی روحی و معنوی او تأمین می‏گردد. عبارت مذكور بیانگر این مطلب است كه اعطای حیات طیّبه از ناحیه خداوند و با استمداد از او و پیروی از مقرّرات الهی امكان‏پذیر می‏باشد. فرض پنجم مستند به جمله آخر آیه شریفه می‏باشد كه می‏فرماید: «پاداش آنان را به بهترین اعمالی كه انجام می‏داده‏اند خواهیم داد.»

اهداف حیات معقول و شیوه دست‏یابی به آن

اهداف زندگی یا حیات معقول را می‏توان این‏گونه بیان نمود:

الف. تأمین نیازهای مادی و جسمی انسان به بهترین و آسان‏ترین شیوه ممكن؛

ب. پاسخ‏گویی معقول به نیازهای روحی انسان و فراهم‏آوردن رشد و تعالی معنوی او؛

ج. دست‏یابی به معرفت و مقام قرب الهی و رضایت معبود.

شرط اصلی دست‏یابی به اهداف مذكور، حاكم گردیدن روابط عادلانه در زمینه تولید و توزیع می‏باشد. از سوی دیگر، برای برقراری این روابط و تداوم آن، نظام‏های حكومتی و حاكمان بر مردم در هر زمان مهم‏ترین نقش را در این زمینه ایفا كرده‏اند، به گونه‏ای كه با برقراری نظام سیاسی و اجتماعی مناسب و حاكمیت افراد صالح و كاردان، حقوق متقابل مردم و حكومت به خوبی رعایت گردیده و با وجود همكاری و همیاری لازم بین آنان، بستر مناسبی برای ایجاد روابط عادلانه فراهم می‏گردد. امیرمؤمنان حضرت علی(ع) حقوق متقابل بین حاكم و مردم را به عنوان یكی از بزرگ‏ترین و با اهمیّت‏ترین حقوق معرفی نموده كه خداوند متعال آن را واجب گردانیده است. حقوق مذكور منشأ تنظیم روابط اجتماعی، و انسجام آن مایه عزّت و سربلندی جامعه اسلامی می‏باشد. از نظر آن حضرت، امور مردم جز با شایسته بودن حاكمان اصلاح نمی‏شود، و استقامت و پایداری مردم در طریق حق موجب اصلاح زمامداران می‏گردد. رعایت حقوق متقابل دولت و مردم موجب عزیز و ارزشمند گردیدن حق و اجرای احكام الهی و برقراری روابط عادلانه در جامعه می‏شود و در این شرایط، دولتی پایدار و خدمتگزار برای ایجاد رفاه و امنیت كامل به وجود آمده و امید دشمنان قطع می‏گردد. 1

از مجموع سخنان امام(ع) استفاده می‏شود كه رعایت حقوق مذكور و برقراری روابط عادلانه، بستر مناسبی برای رشد و توسعه سرمایه‏های فیزیكی و انسانی فراهم می‏آورد و حكومت اسلامی به انجام وظایف چهارگانه‏ای كه در عهدنامه مالك اشتر ذكر گردیده موفق می‏گردد: جمع‏آوری مالیات، جهاد با دشمنان، تعلیم و تربیت مردم و آباد كردن كشور. 2 بنابراین، در سایه پرورش و تربیت نیروهای متخصص و متعهّد (استصلاح اهل)، دولت موفق به رشد درآمد ملّی و ثروت عمومی جامعه می‏گردد و در این صورت، هدف دوّم، یعنی عمران و آبادانی قلمرو حكومت و سرزمین اسلام (عمارةُ البلاد) ممكن گشته و درآمدهای مالیاتی دولت نیز افزایش می‏یابد (جبایة الخراج)؛ زیرا بدون دستیابی به رشد تولید ناخالص داخلی و بالارفتن سطح زندگی و درآمدهای مردم، نه تنها اخذ مالیات مشكل است، بلكه تحمیل آن موجب بدتر شدن وضع عمومی اقتصاد و كاهش تولید كل می‏گردد. اما در صورت بهبود سطح زندگی و درآمد مردم، امكان اجرای برنامه‏های مناسب توزیع درآمد و دستیابی به توازن اقتصادی فراهم و امنیّت اقتصادی و اجتماعی نیز در جامعه برقرار می‏گردد؛ زیرا یكی از عوامل مهم آشفتگی و هرج و مرج داخلی وجود فقر، بیكاری و محرومیت عمومی مردم می‏باشد. از سوی دیگر، همراه با بهبود وضعیّت عمومی اقتصاد و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت، امكان تهیه تجهیزات دفاعی و تربیت رزمندگانی شجاع و آماده برای حفظ مرزها و جلوگیری از تجاوز دشمنان خارجی فراهم گردیده و در صورت لزوم دولت را قادر به جهاد و مبارزه با آنان و برقراری امنیّت می‏گرداند (جهاد عدوّها).

بنابراین، جهت‏دهی صحیح و ایجاد زمینه رشد تولید و درآمد عمومی جامعه و رهایی افراد از جهل و نادانی و پرورش نیروهای متعهّد و متخصّص از وظایف حكومت اسلامی است و در مقابل، مردم باید با تعهّد و دلسوزی دولت را در راه رسیدن به اهداف مذكور یاری نمایند تا بستری مناسب برای برقراری روابط عادلانه در زمینه تولید و توزیع به وجود آورده و الگوی صحیح مصرف را به مردم معرفی نماید تا افراد جامعه از نظر اقتصادی به حیات معقول یا به تعبیر قرآن، «حیات طیبه» (نحل: 97) دست یابند و رسیدن به این هدف تنها با حاكمیّت حكومتی صالح و الهی، كه به رعایت حقوق متقابل دولت و ملت متعهّد بوده و مردم نیز به آن نظام وفادار باشند، امكان‏پذیر می‏باشد. 3

انسان عقلایی از دیدگاه اسلام

پیش از تعریف انسان عقلایی از دیدگاه اسلام، مناسب است واژه مذكور از دیدگاه نظام سرمایه‏داری كلاسیك تبیین و نقد گردد. انسان عقلایی در این نظام، كسی است كه تنها به فكر منافع شخصی خود باشد و برای حداكثر نمودن آن تلاش نماید، و آزادی اقتصادی بر این اساس قرار دارد كه تعقیب نفع شخصی تأمین‏كننده منافع جمع است. از نظر اقتصاددانان كلاسیك، از چنین فردی به عنوان انسان اقتصادی ( Economic-Man ) تعبیر می‏شود؛ یعنی كسی كه تنها انگیزه‏های اقتصادی می‏تواند او را تحریك كند. اقتصاددانان مكتب تاریخی تعریف و طرز تفكّر مذكور را به شدّت مورد انتقاد قرار دادند. از نظر آنان انسان اقتصادی به كسی گفته می‏شود كه رفتار وی نمونه‏ای از اعمال جامعه او باشد و این فرد عملی نامعقول انجام ندهد. 4

هابرماس ( Habermas ) اشكال مختلف عقلانیت از نظر ماكس وبر را در سه دسته طبقه‏بندی می‏كند:

1. عقلانیت در جامعه؛ كه سه عنصر «سرمایه‏گذاری» (با حسابداری و برنامه منظم و استفاده فنّی از دانش)، «دولت نوین» (با سیستم مالیاتی متمركز و دایمی و ارتشی منظم با فرماندهی واحد و حكومت قانون و مدیران متخصّص) و «قانون» را عناصر عقلانی كردن جامعه می‏داند.

2. عقلانیّت در فرهنگ؛ كه ساختار وجدان جوامع نوین از آن ناشی می‏شود و تمام عناصر معرفتی، بیانی ـ هنری و اخلاقی ـ ارزشی و سنّت مذهبی را در بر می‏گیرد.

3. عقلانیّت در شخصیّت فردی؛ عقلانیّت فرهنگی در سطح نظام شخصیّتی منجر به بروز رفتاری می‏شود كه وِبِر آن را رفتار مبتنی بر اصول می‏نامید. 5

با بررسی واژه مذكور از نظر دو مكتب سرمایه‏داری كلاسیك و اسلام به این تفاوت اصلی می‏رسیم كه رفتار عقلانی از نظر سرمایه‏داری، رفتاری نیست كه اهداف عقلانی دارد، بلكه رفتاری است كه بر اساس سهل‏الوصول‏ترین و راحت‏ترین وسایل نیل به اهداف (حداكثر كردن سود و لذّت) طراحی شود و به پیش برود. بر این اساس، تنها باید سعی كنیم كه با هزینه هر چه كمتر و سرعت هر چه بیشتر پیش برویم. همواره باید در جست‏وجوی منابع هر چه بیشتر برای مصرف و تأمین فردی بود و وضعیت ایده‏آل از حیث ارزشی همین است. هیچ باید و نباید اصول‏گرایانه عقلی یا وحیانی كه برای تمایلات و انگیزه‏های ما ضرورت‏های جدید را ایجاب كند و علی‏رغم میل‏ما، تحقق چیزی یا وضعیّتی را بطلبد قابل قبول نیست. 6

به طور خلاصه، از دیدگاه سرمایه‏داری لیبرال نكات زیر را درباره عقلانیّت و انسان عقلایی می‏توان بیان نمود:

الف. حریم عقلانیّت، بسیار محدود و تنها مختص به مهندسی ابزار و تنظیم وسایل برای نیل به مطلوب اقتصادی و شخصی می‏باشد.

ب. عقل، مطلقا قدرت مانور در حوزه اهداف، به ویژه در مقیاس كلی حیات و مدنیّت، و حق چون و چرا در مبانی را ندارد و تعیین هدف، به امیال و به هنجارهای شخصی یا ملّی بستگی دارد.

ج. عقل، فاقد قدرت داوری درباره ارزش‏ها است؛ زیرا حوزه عقل، غیر ارزشی و حوزه ارزش‏ها، غیر عقلانی و غیر عملی است و دانش از ارزش جداست.

د. انسان، اصولا موجودی غیرمنطقی به شمار می‏آید و عقل، تنها قوه محاسبه‏ای در خدمت غرایز و امیال بوده و صلاحیت فرماندهی ندارد.

امّا عقلانیّت را با توجّه به آموزه‏های اسلامی در سه سطح می‏توان مطرح نمود:

1. عقلانیّت در مقیاس كلّی (شناخت فلسفه حیات، موقعیّت حساس و استثنایی انسان در آن و اهمیّت و نقش عقل در تنظیم ابطه انسان با جهان و خالق آن)؛

2. عقلانیّت و ارزش‏ها (شأن عقل در تنظیم رابطه انسان و معماری اخلاقیّات)؛

3. عقلانیّت ابزاری (مهندسی و اندازه‏گیری، نظم و پیش‏بینی و نقش عقل در محاسبات معیشتی برای نیل به اقتصادی شكوفا و تمدنی آباد و مرفّه)؛

با بررسی كامل نظریه ماكس وبر معلوم می‏گردد كه عقلانیّت در مكتب سرمایه‏داری كلاسیك از سه حوزه مزبور، تنها به سوّمی اكتفا كرده و دقیقا به همین علت است كه در تفسیر جهان، انسان و حیات ناقص و ناتوان می‏باشد. 7

در حال حاضر با توجّه به خودخواهی‏ها و افزون‏طلبی‏های انسان و با وجود میلیون‏ها نفر محروم و گرسنه در كشورهای گوناگون و توزیع نابرابر درآمد و ثروت در سطح جهان و تشدید فاصله‏های طبقاتی در بسیاری از كشورها، دیگر این كلام آدام اسمیت، به عنوان تنها اصل عقلایی خدشه‏ناپذیر در تأمین منافع جامعه تلقّی نمی‏گردد و به وسیله بسیاری از صاحب‏نظران و اقتصاددانان مشهور غربی مورد نقد قرار گرفته است؛ برای مثال، آمارتیاسن در این زمینه می‏گوید: «این ادعا كه حداكثر كردن نفع شخصی امری عقلایی است، ممكن است ادعای بی‏جایی نباشد، اما این استدلال كه هر چیز جز حداكثر كردن نفع شخصی بایستی غیر عقلانی به حساب آید كاملا شگفت‏انگیز است... حقیقت این استدلال كه مردم همواره نفع شخصی خود را به حداكثر می‏رسانند چندان بی‏معنا نیست، اما نمی‏توان گفت كه عقلانیّت همواره و در همه جا ایجاب می‏كند كه انسان به دنبال حداكثر كردن نفع شخصی‏اش باشد. به عبارت دیگر، اینكه خودخواهی فراگیر را یك واقعیّت به شمار آوریم شاید اشتباهی بیش نباشد، اما اینكه خودخواهی را ملاك عقلانیّت بدانیم واقعا بی‏معناست.» 8

انسان عقلایی از دیدگاه اسلام كسی است كه مسیر حیات معقول را بپیماید، بنابراین، علاوه بر اینكه عاقل است مسلمان نیز هست؛ یعنی رفتار او مطابق با قوانین و مقرراتی است كه با وحی توسط پیامبران الهی به او رسیده، در نتیجه، بر اساس نگرش یك مسلمان، نفع تنها در نفع شخصی مادی خلاصه نمی‏گردد، بلكه گذشتن از نفع شخصی مادی با رسیدگی و كمك به محرومان جامعه با انگیزه الهی، موجب دستیابی به منافع برتر و بالاتر برای فرد می‏گردد.

پرفسور نایت ( Knight ) در این زمینه می‏گوید: «او (انسان عقلایی) می‏داند كه چه می‏خواهد و رفتار خود را هوشمندانه با دیدگاهی خاص برای دستیابی به آن هدف تنظیم می‏كند». 9

علت اختلاف در تعریف انسان عقلایی از دیدگاه اسلام و نظام سرمایه‏داری، در این است كه زیربنای تنظیم اصول و روش‏های اقتصاد سرمایه‏داری فقط بر اساس معیار قرار دادن انگیزه مادی است، از این‏رو، رشد اقتصادی و رفاه انسان هدف اصلی و نهایی قلمداد می‏شود، ولی در اسلام رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی وسیله‏ای برای آزادسازی انسان از اسارت در طبیعت مادّی است.

از سوی دیگر، انسان عقلایی موردنظر اسلام نیز در تلاش است نفع و مطلوبیّت خود را حداكثر نماید، اما با توجّه به بینش اسلامی و ارزش‏های مربوط به آن، گستره این مطلوبیّت وسیع‏تر از مطلوبیت مادی زودگذر است و مطلوبیّت‏های معنوی و اخروی را نیز شامل می‏شود.

در قرآن كریم بیش از 300 آیه متضمن دعوت انسان به تفكر، استدلال و تعقل است. اسلام همواره پیروان خود را به خردورزی در زمینه‏های طبیعت (بقره: 164، جاثیه: 5، نحل: 12، رعد: 4) و شریعت (بقره: 242، نور: 61، انعام: 151) دعوت می‏كند. همین معنا در كلام امام علی(ع) نیز به شكلی دیگر بیان شده است:

در خطبه اوّل نهج‏البلاغه آمده است كه پیامبران برای آن مبعوث شده‏اند كه عقل و خردِ انسان را از صورت دفینه خارج كنند و آن را برانگیزانند. 10

قرآن حتی در پاسخ كسانی كه پایبندی و تعصب به میراث فرهنگی را ارزش تلقّی می‏كنند، عقلانیت را معیار ردّ و قبول اعلام می‏كند و می‏فرماید: (أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ شَیْئا وَلاَ یَهْتَدُونَ) (بقره: 170)، آیا اگر پدران آن‏ها چیزی نمی‏فهمیدند و هدایت نیافتند [باز از آن‏ها پیروی خواهید كرد]؟ و یا: (أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لاَ یَعْلَمُونَ شَیْئا وَلاَ یَهْتَدُونَ) (مائده: 104) آیا اگر پدران آن‏ها چیزی نمی‏دانستند و هدایت نیافته بودند [باز از آن‏ها پیروی كنند]؟ یعنی مبنای هر نوع نقد و انتقادی عقل و علم است؛ چه، اینكه معیار پذیرش، عقلانیّت و دانش می‏باشد و شیوع یا عرف و قِدْمت، هیچ یك به تنهایی برای اندیشه یا عملی ارزش نمی‏آورد. 11

بینش كلی نظام اقتصاد اسلامی

نظام اقتصاد اسلامی نگرشی جامع به جنبه‏های مادی و معنوی انسان دارد و به همه ابعاد فردی و اجتماعی انسان و حیات دنیوی و اخروی او توجّه داشته و در صدد پاسخ‏گویی به انواع خواسته‏ها و تمایلات عقلانی و عاطفی او می‏باشد؛ از این‏رو، تلاش برای رسیدن به رشد و توسعه در ابعاد مذكور، از یكدیگر تفكیك‏ناپذیر است. بنابراین، خوشبختی، سعادت و رفاه انسان در دنیا و آخرت موردنظر اسلام می‏باشد و تلاش در این جهان مادی، مقدّمه و وسیله‏ای برای رسیدن به سعادت حقیقی و جاودانی در آخرت است و این‏گونه دنیاطلبی و تلاش برای آن، نه تنها تعارضی با آخرت‏خواهی ندارد، بلكه جهت‏دهنده و تصحیح‏كننده حركت انسان می‏باشد. بر اساس بینش اسلامی، محور تلاش برای رشد و توسعه و قلب آن، انسان است و چون قلمرو توسعه، اصلاح درون و برون انسان می‏باشد، تفكرات، انگیزه‏ها و خواسته‏های او، همسانِ منابع فیزیكی، سرمایه، دانش و تخصص، سازماندهی و مدیریت، در تعیین خط مشی‏ها نقش اساسی ایفا می‏كند. از آیات قرآن كریم استفاده می‏شود كه دستیابی به زندگی شایسته و سالم در گرو بهره‏گیری از معارف آسمانی همراه با تفكر و تعقّل است و انسان باید حیات طیّبه‏ای كه خالق این جهان به او معرفی كرده شناسایی و راهكارهای رسیدن به آن را از طریق وحی و عقل جست‏وجو نماید.

خلاصه مطلب آنكه، نظریات اقتصادی كلاسیك صرفا بر اندیشه‏های بشری و روش آزمون و خطا در زندگی مبتنی می‏باشند، ولی اقتصاد اسلامی مبتنی بر وحی و تفكر و تعقّل برای پیدا كردن راه سعادت و بهروزی است. 12 از آیات متعددی استفاده می‏شود كه وحی انسان را به حقایق هستی واقف و راه‏های سعادت و رستگاری را برای او روشن می‏سازد. 13

نگرش اسلام به انسان

در بینش اسلامی، انسان موجود برگزیده خداوند است كه می‏تواند كانون برتری‏ها و فضایل اخلاقی گردد؛ زیرا روح الهی در او دمیده شده است. 14

خداوند انسان را خلیفه خود در روی زمین قرار داده، 15 او را گرامی داشته و بر بسیاری از موجودات برتری داده است. 16 همچنین خداوند انسان را امانت‏دار خود 17 و مأمور آباد كردن زمین قرار داده است. 18

بنابراین، از انسان به عنوان موجودی صاحب اختیار و اراده انتظار می‏رود كه عقل و فكر خود را به كار گرفته، خود را مكلّف به پیروی از فرامین الهی دانسته 19 و در مقابل اعمال خود مسئول باشد. 20 در نتیجه، او می‏تواند عنصری فعال و مفید برای جامعه باشد یا به عكس، به صورت عنصری ناسپاس و كفران‏كننده نعمت‏ها درآید؛ 21 زیرا با به كارگیری عقل و پیروی از وحی، شایستگی عروج و فراتر رفتن از مقام ملایك را دارد، تا جایی كه به فرمان خداوند فرشتگان بر او سجده نمودند 22 و اگر صرفا به دنبال اشباع غرایز حیوانی و كسب سود و ثروت یا مقام باشد، ممكن است از منزلت انسانی‏اش ساقط گردیده، از چهارپایان پست‏تر گردد. 23 رابطه با انسان و ارج نهادن به او، رابطه با خالق و ارج‏گذاری نسبت به آفریدگار است. هر انسانی می‏تواند راه رسیدن افراد دیگر را به معنویت و كمالات انسانی هموار نماید؛ او می‏تواند با رعایت حقوق همنوعان خود و بهبود روابطش با آنان، به كمالات معنوی جدیدی دست یابد و رضایت و خشنودی خداوند متعال را، كه بالاترین و برترین كمال است، 24 تحصیل نماید.

در جامعه اسلامی، ارزش و كرامت انسان پایه و اصل است و همه قوانین با توجّه به این اصل تدوین می‏گردند، روابط مالی و مبادلات اقتصادی همه بر محور این اندیشه دور می‏زنند كه سرمایه و سود باید در خدمت انسان قرار گیرند؛ زیرا آن دو برای رشد و تكامل مادی و معنوی انسان می‏باشند، نه اینكه انسان برای آن دو بوده و در خدمت سود و سرمایه باشد. 25 اوج كرامت و منزلت انسان از نظر اسلام و اصالت دادن به حقوق انسانی او را در كلام هشتمین پیشوای معصوم، امام رضا(ع)، می‏توان مشاهده نمود: زكریابن آدم می‏گوید: از آن حضرت سؤال نمودم: مردی از اهل ذمّه (اهل كتاب مقیم كشورهای اسلامی) كه به فقر و گرسنگی مبتلا گردیده بود، فرزندش را آورد و گفت: فرزندم مال تو، او را خوراك بده و برده تو باشد. امام فرمود: (انسانِ) آزاد خرید و فروش نمی‏شود، این كار شایسته تو نیست و برای اهل ذمّه نیز روا نمی‏باشد. 26 بر اساس آنچه در این روایت آمده، از نظر اسلام انسان، آزاد است و نیازهای اقتصادی نمی‏تواند او را برده كسی ساخته و آزادی خدادادی او را سلب نماید. از این‏رو، امیرمؤمنان حضرت علی(ع) در این‏باره می‏فرماید: «لا تَكُن عَبْدَ غَیْرِك وَ قَدْ جَعَلَكَ اللّهُ حُرّا»؛ 27 برده كسی مباش، حال آنكه، خداوند تو را آزاد قرار داده است.

نتیجه آنكه، از نظر اسلام انسان دارای كرامت و شرافت ذاتی می‏باشد و خداوند متعال همه امكانات مادی و معنوی را برای به فعلیّت رساندن استعدادها و كمالات ذاتی در اختیار او قرار داده است، از این‏رو، اعضا و جوارح، سلامتی و حیات، اندیشه و تعقل، حقوق انسانی و آزادی‏های فردی و اجتماعی، همه و همه به عنوان امانت‏های الهی در اختیار انسان می‏باشند و او نسبت به چگونگی بهره‏برداری از آن‏ها مسئول است. بنابراین، كسی نمی‏تواند بگوید كه چون آن‏ها از آنِ من هستند می‏توانم با رضایت خودم آن‏ها را نابود ساخته یا از خود سلب نمایم. از این‏رو، از نظر اسلام كسی حق ندارد برای امرار معاش، خود را برده دیگری سازد یا برخی از اعضا و جوارح خود را بفروشد و سلامتی خود را در معرض خطر قرار دهد و یا دست به سقط جنین بزند. حال آنكه از نظر مكتب سرمایه‏داری، اگر این امور با اختیار و رضایت خود شخص انجام گیرند مانعی ندارد؛ چرا كه در راستای است یفای حقوق و آزادی‏های فردی قلمداد می‏گردد. از سوی دیگر، اسلام با آن دسته از آزادی‏های فردی و اجتماعی كه همراه با فساد و فحشا باشد و بی‏بندو باری و سست شدن بنیان خانواده را به دنبال دارد، مخالف است و این‏گونه آزادی‏ها را در تضادّ با مصلحت فرد و جامعه و از بین برنده آزادگی انسان می‏داند. در حالی‏كه مكتب سرمایه‏داری با آزادی‏های مذكور موافق بوده و محدودیت آن را تنها در جایی می‏داند كه موجب سلب آزادی از دیگران گردد.

ارزش‏های معنوی و اقتصاد

یكی از مهم‏ترین و برجسته‏ترین فرازهای قرآن كریم، تأكید بر ضرورت تزكیه انسان‏ها و تهذیب اخلاق آن‏ها می‏باشد و اهمیّت آن به حدّی است كه یكی از اهداف بعثت انبیای الهی تحقّق بخشیدن به این مطلب عنوان شده است. 28 قرآن كریم در تشویق به كار و تولید تحصیل رزق و روزی، انسان را به جست‏وجوی فضل الهی دعوت می‏كند تا محصول به دست آمده را صرفا نتیجه كار خود مپندارد 29 و زمانی كه توصیه به تصرف در نعمت‏های الهی می‏كند، به دنبال آن بر رعایت تقوا تأكید می‏نماید 30 تا انگیزه اصلی و نهایی انسان را در راستای دستیابی به حیات معقول و زندگی پاكیزه جهت‏دهی نماید. همچنین برای رسیدن به این هدف ارزشمند، انسان را به رعایت برخی ارزش‏ها در صحنه تولید و مصرف سفارش می‏كند؛ مثلا، به هنگام اقامه نمازجمعه و تشكیل این اجتماع روحانی و معنوی، مسلمانان را به كوشش برای شركت در آن ترغیب نموده و به ترك فعالیت‏های اقتصادی در آن زمان توصیه می‏نماید 31 و یا اعمال محدودیت‏هایی نظیر منع اسراف و تبذیر، 32 ممنوعیّت تولید برخی كالاها و ارائه بعضی خدمات 33 (مانند مشروبات الكلی و دایر كردن محل قماربازی)، تأكید بر ذكر نام خدا به هنگام قربانی كردن و ذبح چهارپایان 34 و یا توصیه به گفتن «انشاءالله» به هنگام انجام هر كاری 35 و همچنین این مطلب كه گوشت قربانی شما به خدای متعال نمی‏رسد، بلكه آنچه به او می‏رسد و ارزشمند است، تقوای شماست، 36 همه درصدد تقویت ارزش‏های اخلاقی و معنوی در انسان می‏باشد. 37

باورهای اسلامی و اقتصاد

در اسلام، مبانی عقیدتی، اصول تربیتی و اخلاقی از اقتصاد و مسائل مالی و سیاسی جدا نیست. توحید و عدل به عنوان دو اصل اساسی رسالت پیامبران الهی، با ضوابط اجتماعی و قوانین اقتصادی پیوندی ناگسستنی داشته و همه مقرّرات بر محور این دو اصل قرار دارند؛ زیرا دو اصل مذكور جوهره تعالیم الهی و اخلاقی می‏باشند كه جسم و جان انسان را تحت تأثیر قرار داده و به فعالیت‏های او رنگ الهی و انسانی می‏بخشند. 38 اعتقاد به توحید به معنای جامع آن و توجّه به توحید افعالی به هنگام تولید، به انسان می‏آموزد كه او جانشین خدا (خلیفةاللّه) در روی زمین است و در جایگاهی قرار دارد كه فعل خداوند متعال با دستان او قابل انجام می‏باشد. این عقیده موجب می‏گردد كه یك مسلمان به كبر و غرور و خودخواهی، كه سرچشمه بسیاری از تخلفّات و نزاع‏هاست، مبتلا نگردد.

از سوی دیگر، با اعتقاد به معاد و زندگی پس از مرگ، افق زمانی نگرش یك فرد در عرصه زندگی تغییر كرده و نه تنها از كوتاه مدت به بلندمدت، بلكه به ابدیّت منتهی می‏گردد. امّا این بینش كه انسان پس از مدتی كوتاه، آن هم در زمان نامعیّنی، نیست و نابود می‏گردد، آینده‏ای تاریك و مأیوس‏كننده را برای انسان ترسیم نموده و زمینه هرگونه جرم و جنایتی را برای رسیدن به لذایذ و افزایش سود و منفعت مادّی در این مدّت محدود برای او فراهم می‏سازد. با اعتقاد به معاد، افق دید یك مصرف‏كننده مسلمان تا حیات جاودان پس از مرگ گسترش یافته و با توجّه به دیدگاه »الدنیا مزرعة الاخرة« بسیاری از واژه‏های اقتصاد، به ویژه مفاهیمی همچون مطلوبیّت و سود، دگرگون شده و معنای وسیع‏تری می‏یابند؛ مفهوم سود از نفع مادی و این دنیایی فراتر رفته و مصادیق لذّت و مطلوبیّت از دایره تنگ و محدود مادیّات به لذایذ معنوی و كمالات روحی و رضایت خاطر به نعمت‏ها و رحمت‏های الهی در سرای جاودان و همیشگی آخرت گسترش می‏یابد؛ زیرا افراد معتقد به معاد نه تنها منافع جهان پس از مرگ را نیز مورد توجّه قرار می‏دهند، بلكه به دلیل تداوم حیات اخروی و جاودان بودن انسان در آن‏جا، وزن بیشتری به آخرت می‏دهند، در نتیجه، صله رحم، احسان، انفاق و رعایت حقوق دیگران ـ حتی در صورتی كه دستگاه كنترل‏كننده‏ای نباشد ـ توجیه جدی پیدا می‏كنند و فعالیت‏های اقتصادی با انگیزه الهی و با هدف اطاعت و بندگی خداوند متعال قابل انجام می‏باشد و از سوی دیگر، وعده عقوبت‏ها و تنبیهات سنگین الهی در آخرت، فرد را از تعرّض به حقوق دیگران و ارتكاب جرایم از جمله تخلّفات اقتصادی، باز می‏دارد. از این‏رو، قرآن كریم از روش انذار و تبشیر (بیم دادن نسبت به عذاب‏های الهی و وعده پاداش، نعمت‏ها و مقامات آخرتی) برای تربیت و هدایت انسان در مسائل مختلف زندگی استفاده نموده است. 39 به عنوان نمونه، درباره كم‏فروشی می‏فرماید: (ویل للمطففین...) (مطففین: 1) وای بر كم فروشان! و یا به كنزكنندگان طلا و نقره و بی‏توجّهان به محرومان جامعه وعده عذابی دردناك داده است. 40 در مقابل، برای تشویق نسبت به رسیدگی به فقرا و محرومان در آیات فراوانی پاداش بزرگ انفاق كنندگان در راه خدا را متذكر گردیده است. 41

توسعه اقتصادی انسان‏مدار

مهم‏ترین عامل بنیادی و اساسی برای دستیابی به رشد اقتصادی مطلوب و توزیع مناسب درآمدها و اتخاذ الگوی صحیح مصرف در جامعه اسلامی این است كه افرادی صالح و شایسته، آگاه و متعهد همراه با مهارت‏های مورد نیاز كشور تربیت شوند. به عبارت دیگر، توسعه انسانی به معنای جامع آن، یعنی ایمان و معرفت و تخصّص همراه با تعهّد در افراد جامعه تحقق یابد، به گونه‏ای كه انسان‏هایی صالح، شایسته و آشنا به امكانات و نیازهای كشور، با فكر و اندیشه‏ای خلاّق و استمداد از دانش و تخصّص پیشرفته روز به حلِّ معضلات اقتصادی پرداخته و فقر و محرومیّت را از جامعه خود دور سازند. در چنین بستری، دیگر تنها راه افزایش كارایی و بهره وری در اقتصاد تشدید رقابت‏ها و فعال‏تر شدن بخش خصوصی نیست، بلكه همراه با راهكار مذكور، تزكیه افراد و تقویت روحیه خودباوری و اعتماد به نفس در آنان در كنار تعلیم آحاد جامعه، از كارگزاران دولتی تا فعالان بخش خصوصی و تعاونی، مورد توجّه جدّی قرار می‏گیرد؛ زیرا توسعه اقتصادی مطلوب و پایدار مشروط به دستیابی به توسعه انسانی به معنای جامع آن می‏باشد. بر این اساس، آنچه در تنظیم سیاست‏ها، طرح‏ها و برنامه‏های توسعه باید مهم قلمداد گردد، این است كه انسان در درجه اوّل اهمیّت قرار گیرد و هدف اصلی، پرورش قابلیّت‏های او باشد. 42 و همان‏گونه كه بیان گردید، شرط اساسی تحققّ این امر حاكمیّت افرادی صالح و كاردان می‏باشد. بنابراین، دولت اسلامی متولّی رساندن جامعه به سطح مطلوبی از توسعه انسانی می‏باشد.

پروفسور آمارتیاسن، برنده جایزه نوبل علم اقتصاد در سال 1998م / 1377ش با طرح ایده ظرفیت‏ها و كاركردهای انسانی، این واقعیّت مهم را آشكار ساخت كه دستیابی به زندگی بهتر بیش از آنكه نیازمند مصرف بیشتر كالاها و خدمات باشد، ثمره پرورش و بسط استعدادها و ظرفیّت‏های انسانی است. 43 بنابراین، بسط ظرفیت‏های ذهنی از طریق آموزش، در كنار درآمد، از عناصر اصلی توسعه انسانی از نظر آمارتیاسن می‏باشد.

1 ـ «هذا ما امر به عبدالله علی امیرالمؤمنین مالك بن الحارث الاشتر حین ولّاهُ مصر: جبایة خراجها و جهاد عدوها و استصلاح اهلها و عمارة بلادها.» (ابن ابی‏الحدید، پیشین، ج 17، ص 20).

2 ـ «واَعظَمُ ما افترض سبحانه من تلك الحقوق حق الوالی علی الرعیّة و حق الرعیّة علی الوالی، فریضةً فرضها اللّه سبحانه لِكلٍّ علی كلّ، فَجَعَلها نظاما لِاُلفَتِهم و عزّا لدینهم، فَلَیسَت تصلح الرعیّة اِلّا بصلاح الوُلاة و لا تَصلَحُ الولاة اِلّا باستقامة الرعیّة فاذا اَدّتِ الرعیّة الی الوالی حقّه و ادّی الوالی الیها حقّها، عزّ الحق بینهم و قامت مناهج الدّین و اعتدلت معالم العدل و جَرَت علی اِذلالِها السُّنَنْ فَصَلَحَ بذلك الزّمان و طُمِعَ فی بقائه الدَّولة و یَئسَت مطامِعُ الاعداء.» (ابن ابی‏الحدید، شرح‏نهج‏البلاغه، ج11، ص91).

3 ـ «و اَمّا حقّی علیكم فالوفاءُ بِالْبَیعة و النَّصیحة فی المَشهَد و المَغیبْ وَ الاِجابةُ حینُ اَدْعُوكُم و الطّاعةُ حین آمُركُمْ.» (ابن ابی الحدید، پیشین، ج 2، ص190).

4 ـ منوچهر فرهنگ، فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، تهران، نشر البرز، 1371، ج 2، ص615.

5 ـ محمدسعید بهمن‏پور، فراز و نشیب عقلانیت، تهران، نوادر، 1379، ص 38ـ42، به نقل از: جرج هابرماس، نظریه كنش ارتباطی، ص 158. برای بررسی و تحلیل نظریه هابرماس: ر.ك: همان، ص139ـ 163.

6 ـ حسن رحیم‏پور ازغدی، عقلانیّت، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، ص 37و38.

7 ـ همان، ص 106تا108.

8 ـ آمارتیاسِن، اخلاق و اقتصاد، انتشارات شیرازه، 1377، ص17.

9 ـ George stigler' the teonomist a poescger cit : Basill Blaek well . 1985, p.24-25.

10 ـ «فبعث فیهم رسله... و یثیروا لهم دفائن العقول.» (شرح نهج‏البلاغه، پیشین، ج 1، ص113).

11 ـ عبدالعظیم كریمی، سازه‏های تربیت و دموكراسی، عقلانیت، مدنیت و تربیت، تهران، وزارت آموزش و پرورش، 1380، ص85و87.

12 ـ سید محمدكاظم رجایی با همكاری گروه اقتصاد، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1382، ص 27.

13 ـ مانند: (وَ یَوْمَ نَبْعَثُ فِی كُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِیدا عَلی هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَیْكَ الْكِتابَ تِبْیانا لِكُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدی وَ رَحْمَةً وَ بُشْری لِلْمُسْلِمِینَ و یا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَكُمْ كَثِیرا مِمّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ یَعْفُوا عَنْ كَثِیرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِینٌ یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ) (مائده: 15و 16).

14 ـ (فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ) (حجر:29)

15 ـ (وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ) (بقره: 30) (وَ هُوَ الَّذِی جَعَلَكُمْ خَلائِفَ الْأَرْضِ وَ رَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَبْلُوَكُمْ فِی ما آتاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِیعُ الْعِقابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ) (انعام:165)

16 ـ (وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی كَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلا) (اسراء: 70)

17 ـ (إِنّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوما جَهُولا) (احزاب: 72)

18 ـ (هُوَ اَنشَاَكُم مِنَ الاَرضِ وَ استَعمَرَكُم فیها فَاستَغفِرُوهُ ثُمَّ توُبُوا اِلَیهِ اِنَّ رَبّی قَریبٌ مُجّیبٌ) (هود: 61)

19 ـ مانند: (قُلْ أَطِیعُوا اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الْكافِرِینَ) (آل‏عمران: 32) و (وَ أَطِیعُوااللّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ) (آل‏عمران: 132)، (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلا) (نساء: 59) (یَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِكُمْ وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ) (انفال: 1)، (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ) (انفال: 20) و (وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُكُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِینَ) (انفال: 46)، (أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواكُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللّهُ عَلَیْكُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ) (مجادله: 13)، (وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَإِنَّما عَلی رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ) (تغابن: 12).

20 ـ (وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلا) (اسراء: 36).

21 ـ (إِنّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمّا شاكِرا وَ إِمّا كَفُورا) (دهر: 3).

22 ـ (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِ‏آدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِیسَ أَبی وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرِینَ) (بقره: 34)، (وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِیسَ لَمْ یَكُنْ مِنَ السّاجِدِینَ) (اعراف: 11)، (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِیسَ قالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِینا) (اسراء: 61)، (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِیسَ كانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِی وَ هُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظّالِمِینَ بَدَلا) (كهف: 50)، (وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِیسَ أَبی) (طه: 116).

23 ـ (وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِیرا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ) (اعراف: 179).

24 ـ (وَعَدَ اللّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ مَساكِنَ طَیِّبَةً فِی جَنّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ) (توبه: 72).

25 ـ محمد حكیمی، معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، مشهد، بنیاد پژوهش‏های آستان قدس رضوی، 1370، ص 430و 431.

26 ـ محمدبن الحسن الطوسی، تهذیب الاحكام، ج 7، ص 77.

27 ـ ابن ابی‏الحدید، پیشین، ج 16، ص93.

28 ـ آیات مربوطه: (هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولا مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ)(جمعه: 2)، (لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولا مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ) (آل‏عمران:164).

29 ـ (فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللّهِ وَ اذْكُرُوا اللّهَ كَثِیرا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) (جمعه:10)، (إِنَّما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ أَوْثانا وَ تَخْلُقُونَ إِفْكا إِنَّ الَّذِینَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ لا یَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقا فَابْتَغُوا عِنْدَ اللّهِ‏الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ) (عنكبوت: 17).

30 ـ (وَ كُلُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالا طَیِّبا وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ) (مائده: 88).

31 ـ (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلی ذِكْرِ اللّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِكُمْ خَیْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ) (جمعه: 9).

32 ـ (یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ) (اعراف: 31).

33 ـ (یَسئَلونك عَنِ الخَمرِ وَ المَیسِرِ قُل فیهِما اِثمٌ كَبیرٌ وَّ مَنافِعْ لِلنّاس وَ اِثمُهُما اكبرُ مِنْ نفسهما...) (بقره: 219).

34 ـ (فَكُلُوا مِمّا ذُكِرَ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآیاتِهِ مُؤْمِنِینَ) (انعام: 118)، (وَ لا تَأْكُلُوا مِمّالَمْ یُذْكَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلی أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوكُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ) (انعام: 121).

35 ـ (وَ لا تَقُولَنَّ لِشَیْ‏ءٍ إِنِّی فاعِلٌ ذلِكَ غَدا) (كهف: 23)، (إِلاّ أَنْ یَشاءَ اللّهُ وَ اذْكُرْ رَبَّكَ إِذا نَسِیتَ وَ قُلْ عَسی أَنْ یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هذا رَشَدا) (كهف: 24).

36 ـ (لَنْ یَنالَ اللّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لكِنْ یَنالُهُ التَّقْوی مِنْكُمْ كَذلِكَ سَخَّرَها لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللّهَ عَلی ما هَداكُمْ وَ بَشِّرِ الُْمحْسِنِینَ) (حج: 37)

37 ـ سید محمدكاظم رجایی، پیشین، ص38ـ40.

38 ـ محمد حكیمی، پیشین، ص 432.

39 ـ سید محمدكاظم رجایی، پیشین، ص 31و 32.

40 ـ (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ كَثِیرا مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَیَأْكُلُونَ أَمْوالَ النّاسِ بِالْباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللّهِ وَ الَّذِینَ یَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ) (توبه: 34).

41 ـ مانند آیات 261 و 262 و 265 سوره بقره.

42 ـ كیث گریفین وتری مك كنلی، تحقق استراتژی توسعه انسانی، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، 1375، ص 17و 18.

در این مراسم که آیت ا... قربانی نماینده ولی فقیه و امام جمعه شهر رشت ، کلیه ائمه جمعه گیلان ، اسلامی نژاد رئیس شورای سیاستگزاری ائمه جمعه استان ، فرماندار آستارا ، نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی حضور داشتند ، استاندار گیلان گفت : توسعه بخش کشاورزی و اشتغال از مهمترین اموری است که در استان پیگیری خواهیم کرد .

وی افزود : طرح جامع چای و سند راهبردی چای آماده شده و پس ازتصویب نهایی در دولت اجرایی خواهد شد و در این طرح برای پرداخت طلب چایکاران از طریق صندوق کشاورزی وزارت جهاد و کشاورزی کمک خواهیم گرفت  تا زمان دریافت مطالبات چایکاران  به 15 روز برسد .
وی در خصوص قیمت برگ سبز چای در سال آتی ابراز داشت : قیمت برگ سبز درجه 1 به 900 تومان و درجه 2 به 500 تومان رسید که 24 درصد افزایش نسبت به سال قبل داشته است .
وی اضافه کرد : در بخش توسعه بخش کشاورزی 117 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است که طی یکسال گذشته 12 میلیارد آن جذب شده بود و البته در طی دو ماه اخیر جذب این اعتبار را به 34 میلیارد تومان رسانده ایم و عزم جدی در توسعه همه جانبه کشاورزی را در دستور کار خود داریم .
وی گفت : باید بیشتر بکار بپردازیم و از حاشیه ها دوری کنیم ، آنچه مردم از ما نیاز دارند ایجاد اشتغال ، رشد کشاورزی و افزایش رفاه و امنیت آنان است و تمام همت ما در جهت تحقق این اهداف است .
استاندار گیلان اضافه کرد : تضعیف و اختلاف دو حربه دشمنان ما است و همه ما باید کاری بکنیم که اتحاد میان ما بیشتر شود و دشمن شاد عمل نکنیم تا مردم را بسوی اتحاد  بیشتر و وحدت هدایت کنیم .
وی در خصوص انسجام بالا در استان گفت : به یمن هدایت نماینده ولی فقیه در استان و وحدت ائمه ی جمعه ، نمایندگان ، مسئولان و دیگر دستگاهها و نهاد ها ، منسجم ترین استان را داریم که این اتحاد در جهت عمران و آبادانی و توسعه هرچه بیشتر استان است .

همچنين مهندس كيهان هاشم نيا استاندار گيلان در خصوص مسايل مديريتي همه جانبه استان نيز مطالبي رابيان كردند .

حجت الاسلام والمسلمین حافظ نیا امام جمعه آستارا هم در این نشست گفت : ارتقای فرهنگی به سه عامل نهادهای فرهنگی ، دانشگاه ، حوزه علمیه و مقابر امامزادگان بستگی دارد و آستارا می تواند با داشتن این ظرفیت ها به قطب فرهنگی این منطقه تبدیل شود .
وی همچنین در خصوص تکمیل ساختمان امامزاده آستارا ، تقویت حوزه علمیه شهر آستارا و دیگر نهادهای علمی و فرهنگی مطالبی را بیان کرد .

در ادامه این جلسه اسدپور فرماندار آستارا هم گفت : آستارا با ذائقه اصیل و دینی مردم  آن و با خصایصی همچون حق شناسی ، فتوت و جوانمردی در تمامی عرصه های تحول نظام کشور در حال تلاش هستند .

وي همچنين در خصوص جغرافياي تاريخي آستارا از گذشته تا بحال مطالبي رابيان كردند .

در ادامه این جلسه صفر نعیمی نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی گفت : هر مسئولی و مقامی در عرصه های مختلف باید جهاد و ایثارگری کنند تا اثرات تحریم ها رابی تأثیر کنیم .
وی افزود : ما تابع ولایت و خدمتگزار مردم هستیم و ما باید تمامی تلاش خود را در جهت امیدواری و نشاط مردم بکار گیریم و در هرزمان به آینده مردم و کشورمان توجه بیشتر کنیم .

دلم بارانی : اسماعیل

اسدی دارستانی

سیبلی  روستا ی باستانی  قشنگ ما

روستا  ما روستای قشنگ  سیبلی                  روستای سواد ، دلاوری  مهد فرهنگ  ، شجاعت 

سیبلی زبون  زد همه                                ز فرهنگ ادبیان و دلاوران هر چه بگم بازهم کم

سیبلی آخر فرهنگ و کلاس  و توریست          سیبلی  مهمان نواز و غرییب نواز

توریست  با دیدن ساحل ، طبیعت و مجتمع ساحلی     کوه ، جنگل انار، حیات وحش ،شالیزارها همیشه حیران است

از شمال به داداش آباد از جنوب به چوب شمال        از مشرق به دریا و ساحل زبیای  مجتمع صذف 

  از مغرب  به کوههای  سر به فلک کشیده  تالش      شهدای دلاورش  وفادار، حبیبی پور، جعفرزاده ، فلاحتی ، ورزشخواه

   شاعر آوازخوان ایران منصور اهل آنجاست        نگویم اسماعیل اهل قلم  نگارنده چندین کتاب  و دلاور ارتشی اهل اینجاست

 بخشدار و روسای اداراتش آستارا  اهل  آنجاست    وکیل آستارا گر بخواهد    رای بیارد  رای اعتماد ش بخواهد     

 روستا نگو بلکه بوستان  مهدفرهنگ دلیران                      این روستای باستانی شیر پاک خورده  نام زیبایش سیبلی ایست

به زبون  ساده تبریزی  سیبلی ما جیران است                    به یاد شعر و قلم   منصور  این ابر مرد شعر عصر جدید

با رفتنش اهل قلم غمگین                           خدا رحمت کند  این شاعر آواز خوان  عصر جدید

سیبلی  همان شهر سطانیه باستان                        که تاریخ ایران گواه مرزداری آنهاست

روستا   ماروستای قشنگ همان سیبلی                  روستای سواد ، دلاوری  مهد فرهنگ  ، شجاعت  سیبلی

                            سیبلی  روستای باستانی قشنگ ما

پدرم عجب مرد ولای بود               با نداری و مشقت  و با جانباز جنگ  با ما بود تا زمان شهادت

صبح  زود سر کار می رفت         صدای نمازش همیشه تو گوشمه عین ضبط  صوت

زمان بیکاری  برایم میز و صندلی درس میخواست   زمان فراقت برایم  شعر می گفت 

 آخر نکفته بودم پدرم بغیراز کشاوزی و رزمندگی       شاعر و مرد عارفی بود

برایم ساعتها شعر می خواند                            از دلاوریهای  علی و حسین  و نادرشاه می گفت

میگفت  شاهان همه بد نبودند                        اگر شاهان همه بد بودند  لقب پادشاه بخدا نمی دانند

این خاندان جعلی قاجار و پهلوی بودند که شاهان را بدنام نمودند     همانطور که بعضی  انقلاب نما ها و روحانی نما ها چهره انقلاب  را مختوش می کنند

ما کورش کبیر نویسنده منشور حقوق بشر داشتیم          ما شاه اسماعیل صفوی و نادرشاه و کریم خان زند داشتم

برای مردم خار می زد                                      برای ما تار میزد

برام از جوهر مرد علی  گونه بدن می گفت            از علی شیر خدا   می گفت

کار هر چه باشد   عار نیست                           محتاج کس بودن و گرسنه ماندن  همسرو فرزند عار است

نمازش همیشه سر وقت می خواند                   دعایش  رو سفیدی خود و خانواده بود و امت ایران زمین

ادامه دارد  شعر : اسماعیل اسدی دارستانی

فضیلت دهه‌ی اول ذی الحجه

الحمد لله رب العالمین؛ حمد و سپاسی شایان عزت و جلال او و شکر و ثنایی لایق قداست اسمای او؛ معبودی که صاحب خلق و امر است؛ پروردگاری که دهه اول ذی الحجه را بر سایر ایام برتری داد و اجر و پاداشی دوچندان به آن اختصاص داد و کاستی‌های اهل این ایام را جبران کرد. حمد و سپاس به درگاه او به خاطر لطف و احسان بی‌منتهایش و از او می‌خواهیم ما را به بهشت و رضوانش نائل کند. 

به همراه شما خوانندگان در ایامی به سر می‌بریم که اجر و پاداش در آن دو چندان، درهای رحمت گشوده و گناهان آمرزیده می‌شود؛ ایامی که خداوند توبه‌کاران را می‌آمرزد و دعای بندگان را اجابت می‌کند؛ این روز‌ها دهه‌ی اول ذی الحجه است؛
روزهای بی‌نظیری که خداوند مقامش را بالا برده و به آن ارج نهاده است و در کتاب گرانقدرش به عظمت آن سوگند یاد کرده است: «وَالْفَجْرِ وَلَیَالٍ عَشْرٍ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ». 

شب‌های دهگانه‌‌ همان شب‌های ذی الحجه هستند و مقصود از شفع [زوج] روز عید قربان و و‌تر [تک] روز عرفه است. ابن عباس درباره آیه «وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُومَاتٍ» [در روزهای معلومی خدای را یاد کنند] می‌فرماید: این روز‌ها دهه اول ذی الحجه است که خداوند بسیاری از مواهب و نعماتش را به آن اختصاص داده است. خوشا به حال کسی که با توبه خالصانه به پیشواز این ایام برود؛ خوشا به حال بنده‌ای که این موسم گرانبهای خیر و نیکی را به عمل صالح اختصاص دهد؛ عملی که او را به خدا نزدیک کند و بر درجات بهشت او بیفزاید. درک عظمت دهه ذی الحجه نعمتی بزرگ از نعمت‌های الهی بر بندگان است. ما باید این نعمت‌ها را احساس کنیم و فرصت را غنیمت شماریم و بیشتر به آن عنایت داشته باشیم؛ باید در راه طاعت الهی با نفس خود مبارزه کنیم. سلف صالح ما این چنین بوده‌اند. روایت است که سعید بن جبیر هرگاه وارد دهه‌ی اول ذی الحجه می‌شد تا آنجا که در توانش بود تلاش می‌کرد و می‌گفت: در این شب‌ها چراغ‌‌هایتان را خاموش نکنید [نخوابید] و بدانید که این روز‌ها از فضایلی برخوردارند که در سایر روز‌ها یافت نمی‌شود. 

اکنون به برخی از فضایل ذی الحجه می‌پردازیم: 

 خداوند در این روز‌ها نعمتش را بر مسلمانان کامل کرد و فرمود: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا» امروز دینتان را برای شما تکمیل و نعمتم را بر شما کامل کردم و پسندیدم که اسلام دین شما باشد. شخصی یهودی به حضرت عمر گفت: 

-ای امیرالمؤمنین در کتاب شما آیه‌ای نوشته است که اگر بر ما یهودیان نازل می‌شد آن روز را عید می‌گرفتیم. 

•کدام آیه؟ 

-آیه‌ی «ٱلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَرَضِیتُ لَکُمُ ٱلأسْلاَمَ دِیناً» 

•من می‌دانم که این آیه در چه روزی و در کجا بر رسول اکرم (ص) نازل شد؛ این آیه در روز جمعه و زمانی که رسول خدا (ص) در عرفات به سر می‌برد بر او نازل شد. 

از دیگر فضایل این روز‌ها آن است که بر خلاف سایر ایام چندین عبادات با هم در آن جمع می‌شود؛ این روز‌ها ایام کمال است؛ در این روز‌ها همانند روزهای دیگر نماز برپا می‌شود و زکات و صدقه ادا می‌شود و کسی که بخواهد یا قربانی نداشته باشد می‌تواند روزه بگیرد و حج خانه خدا نیز به این روز‌ها اختصاص دارد. ذکر و تلبیه و دعا که تجلی بخش توحید است در این روز‌ها انجام می‌گیرد؛ جمع شدن همه این عبادات در چنین روزهایی نشانه شرف و ارجمندی این ایام است که هیچ ایامی با آن برابر نیست. از دیگر فضایلش این است که این روز‌ها به طور مطلق بهترین روزهای سال هستند و دقایق و ساعات و روزهای آن نزد خداوند محبوب ترینند. عمل صالح در آن نزد خدا پسندیده‌تر است؛ این روز‌ها زمان بهره برداری است؛ راه نجات و میدان مسابقه به سوی خیرات است. پیامبر (ص) می‌فرماید: «ما من أیامٍ العمل الصالح فیها أحبُّ إلى الله تعالى من هذه الأیام». عمل صالح در هیچ زمانی محبوب‌تر از این ایام یعنی دهه اول ذی الحجه نیست. از انس بن مالک روایت است که فرموده است: درباره این ده روز گفته می‌شد: هر روز به اندازه هزار روز ارزش دارد و روز عرفه ده هزار بار بر‌تر از دیگر ایام است. 

از دیگر فضایل آن روز عرفه روز نهم ذی الحجه است فضیلت و اجر و آمرزش گناه در این روز معروف است. عرفه روز بسیار باارزش است دوستداران این روز با مشخصه توحید شناخته می‌شوند زیرا همواره ذکر لا اله الا الله را بر زبان دارند. رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: بهترین چیزی که من و پیامبران گذشته گفته‌ایم لا اله الا الله است. روز عرفه روز حج اکبر است و روزه آن گناهان دو سال را محو می‌کند سال پیش از آن و سال بعد از آن در حالی که هیچ روزی چنین از چنین فضیلتی برخوردار نیست، گویی که گذشته و آینده را با هم حفظ می‌کند. از دیگر فضایل این روز‌ها یوم النحر یا عید قربان است؛ این روز مصادف با دهم ذی الحجه است و بر اساس حدیث «افضل الایام یوم النحر» از بهترین روزهاست. در این روز شعائر زیادی از قبیل رمی جمرات، تراشیدن سر، قربانی، طواف، سعی، نماز عید و اجتماع بزرگ مسلمانان و تبریک و تهنیت عید انجام می‌گیرد. با این حال دهه ذی الحجه فضایل بیشماری دارد و شاسته است که انسان مسلمان آن را از دست ندهد و به غنیمت شمارد. در این روز‌ها به سوی خیرات بشتابیم و آن را با عمل صالح و اعمال شرعی بگذرانیم که ذکر خدا از بهترین اعمال مشروع این روزهاست. 

 «لِیَشْهَدُواْ مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُواْ اسْمَ اللَّهِ فی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مّن بَهِیمَةِ الأَنْعَامِ» 

تا منافع خویش را با چشم خود ببینند (و به سود مادی و معنویشان برسند و ناظر فوائد فردی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و اخلاقی حجّ باشند)، و در ایّام معیّنی که (روز عید قربان و دو و یا سه روز بعد از آن است، به هنگام ذبح قربانی) نام خدا را بر چهارپایانی (همچون بز و گوسفند و ش‌تر و گاو) ببرند که خدا نصیب ایشان کرده است. 

در روزهایی که در پیش داریم بیش از پیش به تهلیل و تکبیر و حمد و ثنای خدا مشغول باشیم و باید به بهترین ذکر یعنی تلاوت قرآن بیشتر بپردازیم. انسان مسلمان باید بداند که ذکر محبوب‌ترین کلام نزد خداوند و سبب نجات در دنیا و آخرت است. ذکر باعث رستگاری و حفظ انسان در افتادن به جاده‌ی کفر و مسیر شیطان و آتش می‌شود. خداوند و ملائک بر ذاکرین درود می‌فرستند و ذکر بهترین و پاک‌ترین اعمال محسوب می‌شود و از بالا‌ترین درجات برخوردار است. 

از دیگر اعمال مشروع در این روز‌ها افزودن بر نمازهای سنت پس از فرایض است؛ تداوم بر نوافل یکی از اسباب جلب محبت الهی است و هر کس به محبت خدا نائل شود خداوند او را حفظ می‌کند، دعایش را مستجاب و او را در جوار خود پناه می‌دهد و مقامش را بالا می‌برد. زیرا نوافل کاستی‌ها را جبران می‌کند و نواقص را برطرف می‌کند. 

صدقه یکی دیگر از اعمال مؤکد این ایام مبارک است زیرا انسان با صدقه به نیکوکاری می‌رسد، اجر دوچندان دریافت می‌کند و خداوند در روز قیامت او را در زیر سایه خود جای می‌دهد. صدقه درهای خیر و نیکی را به روی انسان می‌گشاید و ابواب شر را می‌بندد. انسان صدقه دهنده محبوب خدا و هم خلق خدا می‌شود و باعث می‌شود دلی رئوف و مهربان داشته باشد. صدقه همچنین پاکی مال و دارایی و نفس انسان را به دنبال دارد، گناهان را محو می‌کند و انسان را از بندگی دینار و درهم باز می‌دارد. خداوند جان و مال و فرزند و دنیا و آخرت انسان صدقه دهنده را حفظ می‌کند. 

 روزه از دیگر اعمال مشروع این دهه‌ی مبارک است و چه نیکو خواهد بود اگر مؤمنی بتواند نه روز از ایام را روزه‌دار باشد. اما روز عرفه مؤکد‌ترین و بافضیلت‌ترین روز برای روزه‌داری است که روزه آن برای غیر حاجی نیز سنت است. از رسول خدا (ص) درباره روزه این روز سؤال شد پاسخ دادند: روزه عرفه گناهان سال پیش از خود و سال مابعد را می‌آمرزد. 

قربانی از دیگر اعمال مشروع در این ایام مبارک است. قربانی در نزد جمهور فقیهان سنت مؤکده است و کسی که توانایی قربانی داشته باشد شایسته نیست از انجام آن سرباز زند. مسلمانان باید در این روز‌ها در انجام اعمال صالح از هم سبقت گیرند و بر دعا و استغفارشان بیفزایند؛ باید به هر نوع عملی که باعث نزدیکی به خداوند و کسب رضای او و کسب اجر و ثواب و حسنات می‌شود بیفزایند و آن را برای روزی که مال و فرزند سودی ندارد و تنها قلبی سالم مایه‌ی نجات است ذخیره کنند. پس بیایید خود را به خدا نزدیک کنیم و عمرمان را با بهترین اعمال مبارک سازیم؛ آگاه باشید که دنیا ما را از طاعت خدا باز ندارد چرا که این زیان بزرگ در دنیا و آخرت است: 

 «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمْ الْخَاسِرُونَ» 

ای مؤمنان! اموالتان و اولادتان شما را از یاد خدا غافل نکند. کسانی که چنین کنند (و اموال و اولادشان، آنان را سرگرم و به خود مشغول دارد) ایشان زیانکارند. 

ابن قیم -رحمه الله- می‌گوید: مردم از زمانی که خلق شده‌اند در مسافرتند و بهره‌ای از سفرشان ندارند جز در بهشت یا دوزخ؛ پس موسم‌های عبادت و بندگی را پیش از فوت وقت به غنیمت شمارید زندگی غنیمت است، فرصت اندک و عمر کوتاه. 

گذری بر زندگی نادر شاه افشار:

نادر شاه افشار از ایل افشار بود او از مشهورترین پادشاهان ایرانی بعد از اسلام است ابتدا نادر قلی یا ندرقلی نامیده می شد. زمانی که افغان ها و روسیه ای ها و عثمانی ها از اطراف به ایران حمله کرده بودند و مملکت در نهایت هرج و مرج بود نادرشاه به همراه عده ای سوار به طهماسب صفوی که به کین پدر برخواسته بود ملحق گشت و فتّنه های داخلی راازبین برده وکشور را از چند دستگی خارج نمود و افغانها را بیرون کرد، شاه طهماسب صفوی از شهرت و اعتبار نادرشاه در بین مردم دچار رشک و حسادت گشت و برای نشان دادن قدرت خود با لشکری بزرگ به سوی عثمانی تاخت و در آن جنگ هزاران سرباز ایرانی را در جنگ چالدران به دلیل عدم توانایی خویش به کشتن داد و خود از میدان جنگ گریخت. نادرشاه با سپاهی اندک و خسته از کارزار از مشرق به سوی مغرب ایران تاخت و تا قلب کشور عثمانی پیش رفت و سرزمینهای بسیاری را به خاک ایران افزود و از آنجا به قفقازکه در اشغال نیروهای روس بود رفت که با کمال تعّجب دید سربازان روسی خود پیش از روبرو شدن با او پا به فرار گذاشته بودند در مسیر بازگشت در سال 1148 در دشت مغان در مجلس ریش سفیدان ایران((بزرگان)) از فرماندهی ارتش استعفا نمود و دلیلش اعمال پشت پرده خاندان صفوی بود.و خود عازم مشهد شد در نزدیکی زنجان سوارانی نزدوی آمدند و خبر آوردند که مجلس به صلاحیّت شما ایمان دارد و در این شراط بهتر است نادرشاه همچنان ارتش دار ایران باقی بماند و کمر بند پادشاهی را بر کمرش ببندد. او سه بار به پادشاه هند اخطار نمود که افسران اشرف- افغان را که به طور تقریبی800 نفر بودند و در قتل عام مردم ایران نقش داشتند را به دولت ایران تحویل دهد که به علّت عدم انجام این کار سپاه ایران از رود سند گذشت و به سوی هندوستان تاخت وآنجا را تسخیر نمود و سرانجام 800 متجاوز افغان را در بازار دهلی به دار زدند و بازگشتند و نادر شاه حکومت محمد گورکانی را به او بخشید و گفت: ((ما متجاوز نیستیم اما از حق مردم خویش نیز نخواهیم گذشت.)) محمد گورکانی بخاطر این همه جوانمردی نادرشاه از او خواست هدیه ای از او بخواهد و نادر قبول نکرد و در پی اسرار اونادرشاه گفت: جوانان ایرانی به کتاب نیازمندند سالها حضور بیگانه باعث نابودی تاریخ مکتوب ما را شده است محمد گورکانی ازدرخواست وی متعجّب شد او علاوه بر کتابها جواهرات بسیاری به نادرشاه هدیه نمود که بسیاری از آن جواهرات اکنون پشتوانه پول ملّی ایرا ن در بانک مرکزی است . نادرشاه افشار12 سال سطنت نمود و در سال 1160 به وسیله عده ای خائن کشته شد . نکته قابل ذکر آنست که او از 15 سالگی تا 25 سالگی به همراه مادرش در بردگی اُزبکان گرفتار بود و با مرگ مادرش از اُردوگاه اُزبکان گریخت و پس از آن با جوانان آزادی خواهی همپیمان گشت...

در اینجا گزیده ای از سخنان پندآموز نادر شاه افشار پادشاه ایران زمین را تقدیم می کنم:

نادر شاه افشار : میدان جنگ می تواند میدان دوستی نیز باشد اگر دو طرف میدان به حقّ خویش قانع باشند.

نادر شاه افشار : سکوت شمشیری بوده است که من همیشه از آن بهره جسته ام .

نادر شاه افشار : تمام وجودم را برای سرفرازی میهن بخشیدم به این امید که افتخاری ابدی برای کشورم کسب کنم .

نادر شاه افشار : باید راهی جست در تاریکی شبهای عصیان زده سرزمینم همیشه به دنبال نوری بودم نوری برای رهایی سرزمینم از چنگال اجنبیان ، چه بلای دهشتناکی است که ببینی همه جان و مال و ناموست در اختیار اجنبی قرار گرفته و دستانت بسته است نمی توانی کاری کنی اما همه وجودت برای رهایی در تکاپوست تو می توانی این تنها نیروی است که از اعماق و جودت فریاد می زند تو می توانی جراحت ها را التیام بخشی و اینگونه بود که پا بر رکاب اسب نهادم به امید سرفرازی ملتی بزرگ .

نادر شاه افشار : از دشمن بزرگ نباید ترسید اما باید از صوفی منشی جوانان واهمه داشت . جوانی که از آرمانهای بزرگ فاصله گرفت نه تنها کمک جامعه نیست بلکه باری به دوش هموطنانش است.

نادر شاه افشار : اگر جانبازی جوانان ایران نباشد نیروی دهها نادر هم به جایی نخواهد رسید .

نادر شاه افشار : خردمندان و دانشمندان سرزمینم ، آزادی اراضی کشور با سپاه من و تربیت نسلهای آینده با شما ، اگر سخن شما مردم را آگاهی بخشد دیگر نیازی به شمشیر نادرها نخواهد بود .

XXXX

نادر شاه افشار : وقتی پا در رکاب اسب می نهی بر بال تاریخ سوار شده ای شمشیر و عمل تو ماندگار می شود چون هزاران فرزند به دنیا نیامده این سرزمین آزادی اشان را از بازوان و اندیشه ما می خواهند . پس با عمل خود می آموزانیم که پدرانشان نسبت به آینده آنان بی تفاوت نبوده اند .و آنان خواهند آموخت آزادی اشان را به هیچ قیمت و بهایی نفروشند .

XXXX

نادر شاه افشار : هر سربازی که بر زمین می افتد و روح اش به آسمان پر می کشد نادر می میرد و به گور سیاه می رود نادر به آسمان نمی رود نادر آسمان را برای سربازانش می خواهد و خود بدبختی و سیاهی را ، او همه این فشارها را برای ظهور ایران بزرگ به جان می خرد پیشرفت و اقتدار ایران تنها عاملی است که فریاد حمله را از گلوی غمگینم بدر می آورد و مرا بی مهابا به قلب سپاه دشمن می راند ...

XXXX

نادر شاه افشار : شاهنامه فردوسی خردمند ، راهنمای من در طول زندگی بوده است .

XXXX

نادر شاه افشار : فتح هند افتخاری نبود برای من دستگیری متجاوزین و سرسپردگانی مهم بود که بیست سال کشورم را ویران ساخته و جنایت و غارت را در حد کمال بر مردم سرزمینم روا داشتند . اگر بدنبال افتخار بودم سلاطین اروپا را به بردگی می گرفتم . که آنهم از جوانمردی و خوی ایرانی من بدور بود .

XXXX

نادر شاه افشار : کمربند سلطنت ، نشان نوکری برای سرزمینم است نادرها بسیار آمده اند و باز خواهند آمد اما ایران و ایرانی باید همیشه در بزرگی و سروری باشد این آرزوی همه عمرم بوده است .

XXXX

نادر شاه افشار : هنگامی که برخواستم از ایران ویرانه ای ساخته بودند و از مردم کشورم بردگانی زبون ، سپاه من نشان بزرگی و رشادت ایرانیان در طول تاریخ بوده است سپاهی که تنها به دنبال حفظ کشور و امنیت آن است .

XXXX

نادر شاه افشار : لحظه پیروزی برای من از آن جهت شیرین است که پیران ، زنان و کودکان کشورم را در آرامش و شادان ببینم .

XXXX

نادر شاه افشار : برای اراضی کشورم هیچ وقت گفتگو نمی کنم بلکه آن را با قدرت فرزندان کشورم به دست می آورم .

XXXX

نادر شاه افشار : گاهی سکوتم ، دشمن را فرسنگها از مرزهای خودش نیز به عقب می نشاند .

XXXX

نادر شاه افشار :کیست که نداند مردان بزرگ از درون کاخهای فرو ریخته به قصد انتقام بیرون می آیند انتقام از خراب کننده و ندای از درونم می گفت برخیز ایران تو را فراخوانده است و برخواستم .

کایتی جالب از نادرشاه افشار

آیا میدانستی که زرافه تار صوتی ندارد و لال است و نمیتواند هیچ صدایی از خود در آورد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــآیا میدانستی که موشهای صحرایی چنان سریع تكثیر پیدا میكنند ،كه در عرض هجده ماه دو موش صحرایی قادرند یك میلیون فرزند داشته باشند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که سیاره اورانوس پانزده قمر « ماه » دارد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که زمین از حیث بزرگی پنجمین و از حیث فاصله با خورشید ، سومین سیاره منظومه شمسی است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که کنگوکینشاسا همان کشور زئیر میباشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که زهر مار کبری بیشتر بر روی مراکز تنفسی اثر کرده و باعث خفگی صید می‌شود .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که شاهنامه فردوسی ۷۵۰۰۰ بیت دارد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که جنین بعد از هفته هفدهم خواب هم میتواند ببیند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که گربه و سگ هر كدام پنج گروه خونی دارند و انسان چهار گروه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که روباهها همه چیز را خاكستری میبینند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اسبها در مقابل گاز اشك آور مصون اند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که زرافه ایستاده وضع حمل می‌كند و نوزادش از فاصله ۱۸۰ سانتی متری به زمین میافتد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که ۱۳۰۰ كره زمین در سیاره مشتری جای می گیرد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی رود دجله به خلیج فارس میریزد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که ۸۵% گیاهان در اقیانوسها رشد میكنند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اولین تمبر جهان در سال ۱۸۴۰ در انگلستان به چاپ رسید

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که سریعترین پرنده شاهین است و میتواند با سرعت ۲۰۰ كیلومتر در ساعت پرواز کند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اولین اتومبیل را مظفرالدین شاه قاجار وارد ایران كرد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که قدرت بینایی جغد ۸۲ برابر قدرت دید انسان است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که در شیلی منطقه ی صحرایی وجود دارد كه هزاران سال است در آن باران نباریده است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آیا میدانستی هر ۵۰ ثانیه یک نفر در دنیا به بیماری ایدز مبتلا میشود

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که وزن اسكلت انسان بالغ سیزده تا پانزده كیلوگرم است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که خرس قطبی هنگامی كه روی دو پا می‌ایستد حدود سه متر است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی زرافه میتواند با زبانش گوشهایش را تمیز کند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی خرگوش و طوطی تنها حیواناتی هستند كه می‌توانند بدون برگشتن اشیاء پشت سر خود را ببینند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اگر همه یخهای قطب جنوب آب شود بر سطح آب اقیانوسها هفتاد متر اضافه می شود و در این صورت یک چهارم خشکیهای کره زمین زیر آب میرود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که كبد یا جگر تنها عضو داخلی بدن است كه اگر با عمل جراحی قسمتی از آن برداشته شود دوباره رشد میكند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که میزان انرژی كه خورشید در یك ثانیه تولید میكند ، برای تولید برق مورد نیاز تمام كشورهای جهان به مدت یك میلیون سال كافی است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که در نقوش دیوار نگارهای همدان متعلق به دوازده هزار سال پیش صلیب شکسته نازیها دیده می شود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی هر عنكبوت تار ویژه خود را دارد و هیچگاه تارهای آنها به هم شبیه نیستند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اگر در یك سال هیچ یك از نسلهای یك جفت مگس نر و ماده از بین نروند ، حجم مگسهای متولد شده با حجم كره زمین برابر می شود .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که نظریه دهکده کوچک جهانی مک لوهان توسط ارد بزرگ رد شده است .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که رودی در كامبوج شش ماه سال ازشمال به جنوب و شش ماه دیگر سال از جنوب به شمال جریان دارد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که طول قد هر انسان سالم برابر هشت وجب دست خود اوست

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که سریع ترین عضله بدن انسان زبان است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که شبكه چشم ۱۳۵ میلیون سلول احساس دارد كه مسوولیت گرفتن تصاویر و تشخیص رنگها را بر عهده دارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بدن انسان پنجاه هزار كیلومتر رشته عصبی دارد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که در برج ایفل دو میلیون و نیم پیچ به كار رفته است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی طول رگهای بدن انسان پانصد و شصت هزار كیلومتر است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که زیباترین مجسمه تاریخ ایران مجسمه برنزی نادر شاه افشار است .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که هشت پا با وجود داشتن بدنی بزرگ میتواند از سوراخی به قطر پنج سانتیمترعبور كند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که تنها موجودی كه میتواند به پشت بخوابد انسان است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی چشم سالم انسان میتواند ده میلیون رنگ را مختلف را ببیند و آنها را از یکدیگر تمیز دهد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که فیل بالغ در روز بطور متوسط دویست و بیست كیلوگرم غذا و دویست لیتر آب مصرف میكند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اگر زنی به كوررنگی مبتلا باشد، فرزندان پسر اوكوررنگ میشوند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی كوههای آلپ در سال حدود یك سانتیمتر بلند میشوند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که همه نوزادان میگو نر متولد می شوند و بعد از چند هفته بخشی از نوزادان به ماده تبدیل می شوند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی وزن كوه یخی متوسط الحجم بیست میلیون تن است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی حس بویایی انسان قادر به دریافت وتشخیص ده هزار بوی متفاوت است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی یك قطره آب دارای یك‌ صد میلیارد اتم است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که تعداد افرادی كه سالانه از نیش زنبور میمیرند بیشتر از كسانی است كه سالانه از نیش مار می میرند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا می دانستی که ایرانیان اولین بار نمایش های همگانی (تئاتر) را اجرا نموده اند و همانها گریم و ساخت نقاب را در ۱۵ هزار سال پیش پایه گذارده اند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که خورشید روزانه معادل صد و بیست و شش هزار میلیارد اسب بخارانرژی به زمین می‌فرستد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که گرده گل هرگز فاسد نمی شود و از محدود مواد طبیعی است که تا زمان نا محدودی باقی می ماند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که حس بویایی خرس تقریبا صد برابر قوی تر از انسان است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که تا قرن پنجم میلادی متوسط عمر مردم اروپا از سی سال فراتر نمی‌رفت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی مغز فیزیكدان نابغه، آلبرت اینشتین پانزده درصد از حجم مغز انسان عادی بزرگتر بود

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی تنها چیزی كه در اسید حل نمی‌شود الماس است و فقط خیلی زیاد آن را از بین می‌برد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که هنگام صحبت برای بیا ن هر كلمه هفتاد و دو ماهیچه به كار گرفته می‌شود

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اگر تكثیر باكتری تا بیست و چهار ساعت ادامه یابد ، توده دو تنی از یك باكتری بوجود می آید

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی یك میلیون سیاره به اندازه زمین در خورشید جای می گیرد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که خرسها موجوداتی چپ دست هستند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که هر یك لیتر بنزین معادل بیســــــــت و سه و نیم تــــــــن گیاهان مدفون شده در قرنها پیش است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که آلباتوس که یک نوع مرغ دریایی ست بلندترین بالها را دارد فاصله دو نوک بالهای او تا دو متر میرسد و درضمن آنها می توانند در حال پرواز بخوابند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی کوه قره قوروم در هند بعد از کوه هیمالیا با تفاضل دویست و سه و هفت متر بلندترین کوه دنیا میباشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی هر ساله حدود پانصد شهاب‌سنگ نسبتا” بزرگ به زمین برخورد می‌كند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی ۱۷ هزار نوع زنبور در جهان شناسایی شده است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بلندی شترمرغ به دو متر و نیم و وزنش به ۹۰ کیلو میرسد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که لاکپشت در بین جانوران جهان، طولانی ترین عمر را دارد و ممکن است تا۱۵۰سال عمر کند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که باز مهاجر، یا عقاب اردکی، تیز پروازترین پرنده است آنها می تواند دقیقه ای چهار تا هشت کیلومتر پرواز کند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که مرغ زرین بال کوچکترین پرنده است وزن نوع سرخ گلوی بالغ آن کمتر از وزن یک دو ریالی است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که پروانه هرکول استرالیای که فاصله دو نوک بالهای آن در حالت گسترده سی و پنج سانتی متراست، بزرگترین پروانه جهان است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی نیروی نگهدارنده در پاهای عنكبوت که تعداد آنها هشت عدد می باشد، حتی بر روی یك سطح صاف و صیقلی به اندازه ای است كه قادر است وزنی معادل صد و شصت برابر وزن خود را تحمل كند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی کنه که حشره ای ریز است، میتواند یک سال تمام بدون غذا زنده بماند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا می دانستید بیشترین سرعتی كه یك جسم می تواند در اثر سقوط آزاد داشته باشد حدود ۱۲۰ مایل در ساعت است و دیگر از این سرعت تجاوز نمی كند، دلیل این امر اصطکاک هوا میباشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که حداكثر سرعت لاك پشت های غول پیكر چهار و نیم متر در دقیقه است كه خرگوش این فاصله را در كمتر از نیم ثانیه می پیماید

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که مساحت سطح کره زمین ۵۱۵ میلیون کیلومتر مربع است دبا مقایسه با مساحت وسعت ایران میتوان نتیجه گرفت که ایران ۳۲/۰ ٪ از سطح زمین را تشکیل میدهد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی پل خواجو در زمان سلاطین صفویه در اصفهان ساخته شده است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی گوش و بینی در تمام طول عمر انسان در حال رشد میباشد و بزرگتر میشود

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی نام پایتخت قرقیزستان بیشکک است و مساحت آن از استان کرمان کمتر است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی بیش از صد میلیــــــــارد کهکشان تا به اکنون در جهان شناسایی شده اند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اسب ماده سی دندان و اسب نر سی و شش دندان دارد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که آب دریا بهترین ماسک زیبای پوست است، البته بخاطر منیزیم و املاح معدنی موجود در آب دریا میباشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بیشتر سردردهای معمولی از کم نوشیدن آب میباشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی کشور بلغارستان از نصف استان کرمان هم کوچکتر است

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی اندونزی چهارمین کشور پر جمعیت دنیا بعد از چین و هند و آمریکا می باشد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بزرگترین سوسمارهای جهان رودخانه سرباز در سیستان و بلوچستان ایران است .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی ایرانیان ۳ هزار سال پیش با پیل های الکتریکی بزرگ خانه های خود را روشن می کردند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که ایرانها روزانه بطور متوسط حتی نصف استکان هم شیر نــــــمیخورند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که شواهد نشان داده است که انسان از هفتاد هزار سال پیش لباس بر تن می کرده است .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که انسانهای امروزی بطور متوسط شش سال از عمرش را تلویزیون نگاه می کند و شش سالش را هم صرف غذا خوردن میکنیم و یک سومش را هم میخوابد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که قدیمی ترین شاهنامه در فلورانس زیر نظر پرفسور “پیر مونته سه “نگهداری می شود .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که دود سیگار موجود در محیط بیشتر از مصرف مواد قندی در پوسیدگی دندانهای کودکان نقش دارد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که پروانه ها، چشم های مرکب دارند که تعداد آنها گاهی به هجده هزار می رسد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بی رحم ترین حشره دنیــا حشره دعا خوان ماده است.هنگامی که حشـــره ماده از همسرش باردار می شود، به آن نیش می زند و همسر نیمه جان پس از جفتگیری غذای لذیـذی برای حشــــــــره ماده می شود

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که ما حتی در روزهای ابری هم در معرض اشعه بنفش خورشید می باشیم ، بین هفتاد تا هشتاد درصد از این نور میتواند به راحتی از ابرها ردّ شوند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بلندترین بادگیر جهان در یزد به ارتفاع ۳۴ متر قرار دارد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که یک نوع پشه وجود دارد که در ثاتیه هزار بار بال میزند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که نمک از پنج هزار سال پیش در سفره ما انسانها بوده است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که خطر بیماری قلبی و سرطان ریه در افراد غیر سیگاری كه در خانه در معرض دود سیگار اطرافیانشان هستند، بیست و پنج درصد بیشتراز دیگران است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که ستارگان ابی داغتر از خورشید و قرمز ها سردتر از آن هستند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که گرم ترین نقطه جهان نقطه ای بنام گندم بریان در کویر لوت ایران با ۷۵ درجه گرما می باشد .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که استرس تا ۵ برابر سیستم ایمینی بدن را پایین میآورد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که بزرگترین فیلسوف غرب “فردریش نیچه” می گوید راستگو ترین مردم جهان ایرانیان هستند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستیی که پیشانی انسان مرکز دمای انسان است یعنی اگر شما دمای پیشانیتان را تغییر دهید دمای بدنتان هم به همان انداره تغییر میکند این یکی از دلایلی است که وقتی ما می خواهیم ببینیم که آیا تب داریم یا نه دستمان را روی آن میگذاریم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که اگر روند شیوع سرطان درهمین حد بماند حدود سی و پنج درصد احتمال دارد كه شمادر طول زندگی تان به یكی از انواع سرطان مبتلا شوید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی اگر تمام رگهای خونی را در یك خط بگذاریم تقریبا ۹۷۰۰۰ كیلومتر میشود .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که زیباترین کاریکاتور تاریخ ” یاد” نام دارد و طراح آن ارد بزرگ است .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی ایرانیان در ۲۵۰۰ سال پیش در تخت جمشید دارای صفحات پخش موسیقی بوده اند .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که قویترین نیروهای دنیا بترتیب عبارتند از : نیروی هسته ای ، الكترو مغناطیس و نیروی جاذبه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا میدانستی که نادرشاه افشار تا بیست و پنج سالگی با مادرش برده و اسیر ازبکان بوده است .

تاریخچه و دیدگاهها:

نكات تفسیری :

پرسش اول: مقصود از آسمان(سماء) چیست؟

جمع‌بندی:

مثال:

جمع‌بندی:

بررسی:

پی نوشت :

[1] طلاق / 12.
[2] ر.ك: جمیز هاكس، قاموس كتاب مقدس، ماده آسمان.
[3] بطمیوس(Ptolemaos) منجم و جغرافی‌دان معروف یونانی صاحب كتابهای مجسطی و آثار البلاد ( زنده در قرن دوم میلادی ) او معتقد بود كه زمین ساكن و مركز جهان است و هفت فلك به دور آن می‌چرخند كه عبارتند از ( قمر، عطارد، زهره، خورشید،‌مریخ، مشتری، زحل، فلك هشتم كه ستاره‌های ثابت هستند و فلك نهم یا فلك الافلاك یا فلك اطلس كه همه افلاك در آن قرار دارند). در مورد هیئت بطلمیوسی در مبحث « حركت خورشید» سخن گفتیم.
[4] حاقه/17.
[5] رسائل ابن سینا، ص 128ـ129 به نقل از التفسیر و المفسرون، ج 2 ص 426.
[6] محمد باقر بهبودی،‌هفت‌آسمان،‌ص 8، كتابخانه مسجد جعفری(قیطریه) تهران، بی‌تا.
[7] محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 57، ص 5، (چاپ دارالكتب الاسلامیة) .
[8] شرح منظومه، قسمت فلسفه ،‌ص 269(انتشارات دارالعلم).
[9] ر.ك: قام��س قرآن،‌ج 6، واژه كرسی و نیز نمونه، ج 2،‌ذیل آیه 155 بقره.
[10] ر.ك: قاموس قرآن، ج 4، واژه عرش.
[11] ر.ك: المیزان، ج 10، ص 155.
[12] یدالله نیازمند شیرازی، اعجاز قرآن از نظر علوم امروزی، ص 145 و 167(شركت چاپ میهن ـ 1335 ش).
[13] تفسیر الكبیر، ج 1، ص 156.
[14] محاسن التأویل، طبع عیسی الحلبی، 1970، 16/5877 به نقل از التفسیر العلمی فی المیزان، احمد عمر ابو حجر، ص 380.
[15] نپتون در سال 1846 و پلوتن در سال 1930 كشف شد.
[16] در ادامه بعدی معانی لغوی و اصطلاحی « سماء» را بررسی خواهیم كرد.
[17] عبدالقادر مغربی ، تفسیر جزء تبارك، ط قاهره، 1947 م ،‌ص 4 به نقل از التفسیر العلمی فی المیزان، ص 383.
[18] ابراهیم/34 و نحل /18.
[19] المنتخب فی التفسیر، تعلیق الخبراء،‌1/16، به نقل از التفسیر العلمی فی المیزان،‌ص 384.
[20] المنتخب فی التفسیر، تعلیق الخبراء، 1/16، به نقل از التفسیر العلمی فی المیزان،‌ص 384.
[21] ایمان مرادی، رازهای آسمان‌های هفتگانه، ص 84 به بعد ، معاونت فرهنگی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان، 1373 ش.
[22] محمد باقر بهبودی، هفت آسمان، ص 10 و نیز دكتر محمد صادقی، زمین وآسمان و ستارگان از نظر قرآن، ص 229.
[23] همان، ص 11.
[24] ر.ك: تفسیر نمونه، ج 1، ص 165ـ 167 و نیز ذیل آیه 12 طلاق.
[25] محمد باقر بهبودی، هفت آسمان،‌ص 13( با تلخیص) .
[26] ر.ك: المیزان، ج 16، ص 247 و ج 19، ص 327 (چاپ بیروت) و ذیل آیات هفت آسمان.
[27] ق/9.
[28] مع القرآن فی الكون ، ص 189ـ193.
[29] ر.ك: تفسیر الجواهر، ج 1، ص 46( نقل به مضمون).
[30] ر.ك: دكتر محمد صادقی، زمین و آسمان و ستارگان از نظر قرآن، ص 226.
[31] همان، ص 227 و 232 و 242 و 2.
[32] دكتر پاك‌نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 1، 111.
[33] حسن مصطفوی، التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، ج 5، ص 256.
[34] مفردات راغب، ماده سماء.
[35] ر.ك: بینات، سال دوم، شماره 8، ص 86ـ87.
[36] ابراهیم /24.
[37] تفسیر نمونه، ج 1، ص 165ـ167، چاپ دارالكتب الاسلامیه.
[38] استاد مصباح یزدی، معارف قرآن، ص 234.
[39] ق/9.
[40] فرقان /61.
[41] ر.ك: المیزان، ج 16، ص 247و ج 19، ص 327، چاپ بیروت.
[42] سجده/5.
[43] استاد مصباح یزدی،‌معارف قرآن، ص 234ـ236.
[44] ذاریات / 22.
[45] ر.ك: مفردات راغب، ماده سما و ارض .
[46] ر.ك: حسن مصطوفی ، التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، ج 1، ص 56(مركز نشر كتاب).
[47] مائده/33.
[48] استاد مصباح یزدی، معارف قرآن، ص 238ـ239.
[49] ر.ك: المیزان، ج 19، ص 326 و تفسیر نمونه، زیر آیه فوق (طلاق/12).
[50] لقمان/27.
[51] تفسیر نمونه، ج 1، ص 165ـ 167 و زیر آیه 12 سوره طلاق .
[52] استاد مصباح یزدی، معارف قرآن، ص 239ـ 240.
[53] ر.ك: تفسیر اطیب البیان،‌ذیل آیه 12 سوره طلاق.
[54] ظاهر آیه همین معنا است و فخر رازی هم در تفسیر كبیر همین احتمال را در معنای ط مثل » پذیرفته است. هر چند كه سیارات هفت‌گانه را بااقالیم هفت‌گانه در مقابل هم قرار داده است. (ر.ك: تفسیر كبیر، ج 30، زیر آیه 12 سوره طلاق).
[55] ر.ك: المیزان، ج 19 ، ص 326 كه بصورت احتمال ذكر می‌كند.
[56] ر.ك: تفسیر نمونه، ج 1، ص 165 ـ 167 و زیر آیه 12/طلاق.
[57] ر.ك: صافات/6(انا زینا السماء الدنیا بزینة الكواكب )و نیز ملك/3)
[58] وسائل الشیعه، ج 4، ص 907: « لا اله الا الله رب السموات السبع و رب الارضین السلع»
[59] نهیج البلاغه (سه جلید)، ج 1، ص 174 و نیز ر.ك: قرشی ، قاموس قرآن، ج 1، ص 65.
[60] نهج البلاغه، ج 2، ص 177.
[61] نهج البلاغه ، ص 179 و نیز خطبه 199 « والارضین المدحوة و الجبال ذات الطول...»

در این مراسم که آیت ا... قربانی نماینده ولی فقیه و امام جمعه شهر رشت ، کلیه ائمه جمعه گیلان ، اسلامی نژاد رئیس شورای سیاستگزاری ائمه جمعه استان ، فرماندار آستارا ، نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی حضور داشتند ، استاندار گیلان گفت : توسعه بخش کشاورزی و اشتغال از مهمترین اموری است که در استان پیگیری خواهیم کرد .

وی افزود : طرح جامع چای و سند راهبردی چای آماده شده و پس ازتصویب نهایی در دولت اجرایی خواهد شد و در این طرح برای پرداخت طلب چایکاران از طریق صندوق کشاورزی وزارت جهاد و کشاورزی کمک خواهیم گرفت  تا زمان دریافت مطالبات چایکاران  به 15 روز برسد .
وی در خصوص قیمت برگ سبز چای در سال آتی ابراز داشت : قیمت برگ سبز درجه 1 به 900 تومان و درجه 2 به 500 تومان رسید که 24 درصد افزایش نسبت به سال قبل داشته است .
وی اضافه کرد : در بخش توسعه بخش کشاورزی 117 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است که طی یکسال گذشته 12 میلیارد آن جذب شده بود و البته در طی دو ماه اخیر جذب این اعتبار را به 34 میلیارد تومان رسانده ایم و عزم جدی در توسعه همه جانبه کشاورزی را در دستور کار خود داریم .
وی گفت : باید بیشتر بکار بپردازیم و از حاشیه ها دوری کنیم ، آنچه مردم از ما نیاز دارند ایجاد اشتغال ، رشد کشاورزی و افزایش رفاه و امنیت آنان است و تمام همت ما در جهت تحقق این اهداف است .
استاندار گیلان اضافه کرد : تضعیف و اختلاف دو حربه دشمنان ما است و همه ما باید کاری بکنیم که اتحاد میان ما بیشتر شود و دشمن شاد عمل نکنیم تا مردم را بسوی اتحاد  بیشتر و وحدت هدایت کنیم .
وی در خصوص انسجام بالا در استان گفت : به یمن هدایت نماینده ولی فقیه در استان و وحدت ائمه ی جمعه ، نمایندگان ، مسئولان و دیگر دستگاهها و نهاد ها ، منسجم ترین استان را داریم که این اتحاد در جهت عمران و آبادانی و توسعه هرچه بیشتر استان است .

همچنين مهندس كيهان هاشم نيا استاندار گيلان در خصوص مسايل مديريتي همه جانبه استان نيز مطالبي رابيان كردند .

حجت الاسلام والمسلمین حافظ نیا امام جمعه آستارا هم در این نشست گفت : ارتقای فرهنگی به سه عامل نهادهای فرهنگی ، دانشگاه ، حوزه علمیه و مقابر امامزادگان بستگی دارد و آستارا می تواند با داشتن این ظرفیت ها به قطب فرهنگی این منطقه تبدیل شود .
وی همچنین در خصوص تکمیل ساختمان امامزاده آستارا ، تقویت حوزه علمیه شهر آستارا و دیگر نهادهای علمی و فرهنگی مطالبی را بیان کرد .

در ادامه این جلسه اسدپور فرماندار آستارا هم گفت : آستارا با ذائقه اصیل و دینی مردم  آن و با خصایصی همچون حق شناسی ، فتوت و جوانمردی در تمامی عرصه های تحول نظام کشور در حال تلاش هستند .

وي همچنين در خصوص جغرافياي تاريخي آستارا از گذشته تا بحال مطالبي رابيان كردند .

در ادامه این جلسه صفر نعیمی نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی گفت : هر مسئولی و مقامی در عرصه های مختلف باید جهاد و ایثارگری کنند تا اثرات تحریم ها رابی تأثیر کنیم .
وی افزود : ما تابع ولایت و خدمتگزار مردم هستیم و ما باید تمامی تلاش خود را در جهت امیدواری و نشاط مردم بکار گیریم و در هرزمان به آینده مردم و کشورمان توجه بیشتر کنیم .

محیط زیست طبیعی

گزارشی از رشت؛

رشد غیرطبیعی گونه ای گیاهی در تالاب «عینک»

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: رشد غیرطبیعی یک گونه گیاهی باعث شده تا سطح وسیعی از تالاب «عینک» در شهر رشت پوشیده از گیاه شود به گونه ای که در بخش های جنوبی این عرصه تالابی، سطح آب دیده نمی شود و همانند زمینی هموار به نظر می رسد. ...

ادامه

تاریخ :26/07/1391

نگاهی به گوزن زرد در کردستان عراق/

از «نخجیر جنگاوران آشور» تا «نقش سکه ده دیناری»

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: پادشاهان جنگاور آشور در سرزمینی که امروز آن را کردستان عراق می نامیم روزهای خوشی در نخجیرگاه های خویش داشتند. در روزگاران کهن پادشاه آشور سوار بر ارابه های تندرو به شکار «بیزون قفقاز»، «گاو وحشی اوروش» و شیر پرداخته و در کنار لذت از سواری و زوبین اندازی و خدنگ افکنی، خود و سپاهیان چالاک خویش را برای یورش به دیگر سرزمین ها آماده می کردند. (آشوریان در اوج قدرت از دلتای نیل تا کوهستان های زاگرس و کوه های لبنان را پاک می روفتند). ...

ادامه

تاریخ :26/07/1391

اختصاصی سبزپرس / پس از چندین سال جستجو:

گونه «آگامای سروزغی دم سیاه» در «کلوت بابک» شناسایی شد

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: پژوهشگران «کانون سبز فارس» موفق شدند تا پس از سال ها جستجو، یک گونه مارمولک به نام «آگامای سروزغی دم سیاه» را در «کلوت بابک» شناسایی کنند. دمای عمومی این منطقه 62 درجه سانتیگراد است و پیشتر تصور آن می رفت که هیچ گونه زنده ای در این منطقه قادر به زندگی نیست. ...

ادامه

تاریخ :22/07/1391

هوشنگ ضيايي: سازمان محيط زيست به جاي صدور جوابيه اقدامات مناسب انجام دهد

فروش گوزن زرد ايراني در بازار سليمانيه عراق

سبزپرس - گروه محيط زيست طبيعي: يک استاد دانشگاه گفت: بر اساس گزارش هاي محلي، يک راس گوزن زرد ايراني در کردستان سليمانيه عراق به فروش رسيده است. ...

ادامه

تاریخ :22/07/1391

نیم نگاهی به بهره برداری پایدار از گور و زیستگاه آن در گجرات هند/

گور مرده سودآور تر است یا گور زنده؟

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: در اواخر قرن شانزدهم «جلال الدین اکبر» امپراتور مقتدر گورکانی هند نزدیک بود به سرنوشت بهرام گور گرفتار شود. پادشاه شکاردوست در پی گورخر هندی (Equus hemionus khur) در بیابان های غرب هند به تاخت و تاز مشغول بود که از شوق شکار از همراهان بدور افتاد و نزدیک بود از تشنگی جان سپارد....

ادامه

تاریخ :17/07/1391

جوابیه تعاونی مسکن کارکنان محیط زیست استان تهران درباره یک خبر:

ثبت نام مسکن مهر حق کارکنان محیط زیست است / اراضی «دره بهشت» جزء محدوده شهر جدید پردیس هستند

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: «تعاونی مسکن کارکنان محیط زیست استان تهران» با ارسال جوابیه ای، نسبت به اخبار مربوط به ثبت نام کارکنان کارکنان محیط زیست استان تهران جهت دریافت مسکن مهر در منطقه «دره بهشت» منطقه حفاظت شده جاجرود واکنش نشان داد. ...

ادامه

تاریخ :17/07/1391

نایب رئیس جامعه دامپزشکان ایران:

حکم قطعی معدوم سازی «ببر سیبری» صادر شده است

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: نایب رئیس جامعه دامپزشکان ایران از صدور حکم قطعی معدوم سازی ببر ماده سیبری (بازمانده از دو ببری که از روسیه وارد شده بود) خبر داد. ...

ادامه

تاریخ :15/07/1391

مدیرعامل انجمن حمایت از حیوانات؛

«اطلاع رسانی جهت دار» یکی از مشکل ما در حوزه دامپزشکی است

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: مدیرعامل انجمن حمایت از حیوانات گفت: یکی از مشکلات ما در حوزه دامپزشکی این است که اطلاع رسانی جهت دار انجام می شود و به مردم آموزش صحیح داده نمی شود. ...

ادامه

تاریخ :15/07/1391

مقايسه بين نحوه مديريت در پارک ملی ساریسکای هند و پارك ملي گلستان

آنجا كجا و اينجا كجا؟!

سبزپرس- گروه محيط طبيعي؛ كوشان مهران: «نگران نباشید، ببرها به دلیل خشکسالی موقتا از پارک بیرون رفته و با ریزش نخستین باران باز خواهد گشت!» این پاسخ مدیران بخش جنگلبانی ایالت «راجستان» هند در سال 2004 در برابر هشدار کارشناسانی بود که مدت ها حتی ردپا و سرگین یکی از 14 «ببر بنگال» پارک ملی «ساریسکا» را ندیده بودند. اما یک روزنامه نگار دیرباور به نام «جی مازومدار» Jay Mazoomdaar با بررسی و صحبت با دلالان پوست و روستائیان به حقیقت تلخی برخورد کرد. هیچ ببری در پارک به دلیل شکار قاچاق شکارچیان برجای نمانده است و اصولا مهاجرت از این زیستگاه لکه ای و ایزوله در میان 200 روستایی که پارک ملی ساریسکا را در برگرفته برای ببر بسیار دشوار و پرمخاطره است....

ادامه

تاریخ :15/07/1391

بهره برداری پایدار حیات وحش در آفریقای جنوبی و پاکستان و مقایسه با جنگل های دز و کرخه خوزستان

همه راهها به منطقه فروشي ختم نمي شود

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: كوشان مهران : هنگامی که در سال های مهاجرت بزرگ(1830) مهاجران بوئر هلندی نژاد به سرزمین KuwaZulu Natal رسیدند براستی به بهشت جانوران وارد شده بودند ولی به تدریج دامداری و تغییرکاربری زمین و ورود مهاجران در کنار ورود شکارچیان اسپرتمن(سافاری) و شکارکشان حرفه ای عاج و گوشت آثار منفی خود را بر زیستبوم نشان دادند. از سال 1880 دولت بوئر ها و پس از آن اتحادیه آفریقای جنوبی به فکر قانون مند نمودن شکار و بهره برداری افتاده و شکارگاه ها و پارک های ملی مهمی چون کروگر را پایه گذاری نمودند. ولی در خارج از مرز مناطق حفاظت شده و بویژه در بسیاری از املاک خصوصی نسل بسیاری از جانوران چون شیر و فیل و بوفالوی کیپ از میان رفت. به تدریج در دهه های گذشته در کنار سازمان های دولتی بخش خصوصی و سرمایه گزاران به فکر احیای غنای حیات وحش برای بهره برداری افتاده و در این میان مزارع بزرگ و مراتع بهترین گزینه به شمار می آمدند. ...

ادامه

تاریخ :12/07/1391

با حضور دانش اموزان مقطع ابتدایی

نخستین کلبه بازیافت بندر انزلی افتتاح شد

سبزپرس- گروه محيط زيست شهري: لیـــلا مســـروری: دانش آموزان انزلی با حضور در کلبه ی بازیافت " کاغذ زباله نیست " را تجربه کردند....

ادامه

تاریخ :12/07/1391

مروري بر عملكرد تنها دستگاه متولي حفظ طبيعت در سه سال گذشته

واگذاري اراضي يا حفاظت محيط زيست؟

مژگان جمشيدي: كنگره جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN) كه با حضور بيش از 10 هزار كارشناس و مقام مسوول محيط زيست در كره جنوبي برگزار شده بود، دو هفته قبل در حالي به پايان رسيد كه در بيانيه پاياني اين اجلاس به ضرورت حفاظت از تنوع زيستي براي بقا و ادامه حيات بشر تاكيد شد. در جريان برگزاري اين اجلاس شركت‌كنندگان تاكيد كردند نسل امروز بايد خود را به لحاظ اخلاقي در برابر حفظ زيستگاه‌ها موظف بداند و در نظر داشته باشد كه هنوز فرصت هست تا روند تخريب تنوع زيستي و سياره زمين را معكوس و براي دستيابي به اين هدف بايد فعالانه تلاش كرد. ...

ادامه

تاریخ :10/07/1391

مقاله اي درباره علل ايجاد مناطق حفاظت شده و واگذاري هاي اخير

«واگذاري آينده»، نتيجه‌اي جز نابودي حيات ندارد

حميدرضا ميرزاده: «زيستگاه» محل ويژه‌يي است؛ جايي كه هزاران موجود زنده، از حيوانات و گياهان بزرگ‌جثه گرفته تا موجودات ريز ذره‌بيني، همه و همه در كنار هم زندگي مي‌كنند و از يكديگر (مستقيم و غيرمستقيم) نفع مي‌برند. انسان هم يكي از همان موجودات است كه با همه دانش دهان پركن خود هنوز بخش بسيار كمي از اين روابط و اهميت تك‌تك اين موجودات را درك كرده است. بسياري از اين موجودات را هنوز نشناخته و درباره‌شان هيچ نمي‌داند، چه برسد به آنكه بخواهد نقش آنها در زيستگاه و اهميتشان در ادامه حيات را بداند. اما با اين حال خود را اصلح‌ همه موجودات و مجاز به هر تغيير مي‌داند. چه‌بسا هزاران موجود ريز و درشتي كه قبل از اينكه شناخته شوند به دليل فعاليت‌هاي انساني از بين رفته باشند و عامل اتفاقات ناخوشايندي شوند كه هيچ‌كس نتواند علت آن را درك كند. زيستگاه را بايد حفظ كرد، علم جديد مي‌گويد «مديريت» كه منظورش همان حفظ كردن است؛ تجربه نشان داده كه ذات زياده‌خواه انسان همه‌چيز را خواهد بلعيد، فقط آنجايي در امان مي‌ماند كه «ناظر» يا «مدير» داشته نه «مالك»....

ادامه

تاریخ :10/07/1391

مقاله اي در مقايسه بين پاركهاي ملي ايالات متحده و ايران

حاتم‌بخشي پارك ملي گلستان به پايين‌ترين بها

كوشان مهران*: هنگامي كه در دهه 70 قرن نوزدهم ميلادي اعضاي كنگره ايالات متحده امريكا تصميم به پايه‌گذاري نخستين پارك ملي كشور به نام يلوستون گرفتند، به هيچ روي پايداشت و بقاي گونه‌هايي چون خرس گريزلي و گرگ خاكستري و حتي بيزون امريكايي براي آنان مطرح نبود و تنها به دليل پاسداشت جاذبه‌هاي طبيعي اين منطقه از تخريب و دست‌اندازي شركت‌هاي چوب‌بري و دامداران تصميم به حفاظت گرفته شد. چندسال پيش از اين، عده‌يي از اعضاي كنگره كه نگران نابودي قريب‌الوقوع بيزون (بوفالو) در ناحيه دشت‌هاي بزرگGreat Plain شده و پيشنهاد مديريت جمعيت و ممنوعيت شكار اين گونه را داده بودند، با مخالفت شديد وزارت جنگ روبه‌رو شدند كه وجود گله‌هاي بوفالو را به عنوان مهم‌ترين منبع تامين‌كننده نيازهاي سرخپوستان ناحيه دشت‌هاي بزرگ دانسته و كشتار آنها را مهم‌ترين راهكار شكست سرخپوستان. ...

ادامه

تاریخ :10/07/1391

مقاله اي درباره واگذاري مناطق محيط زيستي در گلستان

محيط زيست، تجارت و قدرت

الهه موسوي: واگذاري‌ها در حوزه محيط زيست و منابع طبيعي تاريخچه‌يي كهن در كره زمين دارند؛ شايد بر همين اساس پادشاهان هخامنشي نخستين منطقه حفاظت‌شده را در دنيا پديد آوردند تا بتوانند از دست‌درازي و بهره‌برداري ناپايدار از منابع جلوگيري كنند. واگذاري‌هايي كه امروز در ايران و استان‌هاي شمالي خصوصا گلستان، به يك شبكه تارعنكبوتي تبديل شده و مي‌رود تا بسياري از مناطق بي‌بديل و ارزشمند كشور را در خود فرو برد. حركتي كه سود آن به جيب گروهي اندك و آسيب‌هاي آن براي تمام مردمان سرزمين ما خواهد بود و نكته نگران‌كننده اين است كه اين حركت، از سوي خود سازمان محيط زيست كشور در حال انجام است....

ادامه

تاریخ :10/07/1391

درباره نقش شکارچیان در پایداشت گونه ها و زیستگاه ها

انصاف بده کدام مخرب تر بحال زیستبوم کشوریم؟

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: كوشان مهران : در سال 1914 ( نخستین سال جنگ جهانی اول) نبرد تاننبرگ در لهستان تحت اشغال روسیه تزاری به راستی آبرو ریزی بزرگی برای آرتش روسیه بود. در برابر تلفات ده هزار نفری آرتش آهنین امپراتوری آلمان(رایش دوم) به فرماندهی فیلدمارشال هیندنبورگ ، تلفات روس ها به حدود نیم میلیون نفر رسید و با شروع نبرد در کرانه های دریاچه مازوری تسلط روسیه بر بخش بزرگی از لهستان خاتمه یافت. یکی از مناطق تحت سیطره آرتش آلمان جنگل باستانی و شکارگاه کهن بیالووزیسکایا بود که به عنوان آخرین پناهگاه بیزون اروپایی قرن ها تحت مدیریت و حفاظت قرار داشت....

ادامه

تاریخ :09/07/1391

مقاله محمد علي اينانلو درباره علل کشته شدن محیطبانان و شکارچیان (بخش دوم)

آری برادر! این چنین است که کشته می شوید...

...

ادامه

تاریخ :08/07/1391

مقاله محمد علي اينانلو درباره علل کشته شدن محیطبانان و شکارچیان (بخش نخست)

آری برادر! این چنین است که کشته می شوید...

محمد علي اينانلو ...

ادامه

تاریخ :08/07/1391

به همت جمعیت زنان و جوانان حافظ محیط زیست گیلان

همایش گردشگری و انرژی پایدار در ماسوله برگزار شد

سبزپرس- گروه تشکلها و رسانه ها: لیــــلا مســـروری: به مناسبت روزجهانی گردشگری ، جمعیت زنان و جوانان حافظ محیط زیست گیلان به همراه اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری گیلان ، همایش " گردشگری و انرژی پایدار " را در شهرک تاریخی ماسوله برگزار کردند . ...

ادامه

تاریخ :08/07/1391

يكي از مديران سازمان محيط زيست درخواست كرد

خيرين براي حمايت از حيات وحش صندوق حمايتي تشكيل دهند

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: در پي شدت گرفتن پسروي آب درياچه اروميه و خروج گوزن هاي زرد جزيره اشك از درياچه به شهرها و روستاها و نيز كشته شدن برخي گوزن ها به دست افراد ناآگاه،‌حالا مدير كل دفتر حيات وحش سازمان محيط زيست مي گويد: از خروج گوزن زرد در جزيره اشك جلوگيري شد. ...

ادامه

تاریخ :04/07/1391

سازمان بازرسي به اقدام محيط زيست استان گلستان اعتراض كرد

موافقت محيط زيست با معدن كاوي در زيستگاه مرال در جنگل هاي علي آباد

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: عمليات اكتشاف سنگ معدن آهك در جنگل هاي دره محمد آباد در غرب علي آباد كتول با موافقت اداره كل محيط زيست استان گلستان در حالي آغاز شده كه از يك ماه پيش چادر گاوبانگي براي حفاظت از گوزن هاي مرال در اين منطقه بر پا شده است اما سر و صداي ناشي از فعاليت هاي اكتشافي معدن كاوان لحظه اي در منطقه قطع نمي شود . ...

ادامه

تاریخ :04/07/1391

با موافقت محيط زيست 700 هكتار از منطقه حفاظت شده جاجرود براي مسكن مهر تسطيح شد

ثبت نام كاركنان محيط زيست براي دريافت زمين هاي جاجرود!

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي : چندی پیش تسطیح 7 میلیون و 400 هزار متر مربع از اراضی حفاظت شده جاجرود برای مسکن مهر به اتمام رسید و 36 نفر از کارکنان اداره کل محیط زیست استان تهران برای دریافت مسکن مهر دراین منطقه ثبت نام کردند. ...

ادامه

تاریخ :03/07/1391

خودروهاي 600 ميليون توماني در پاركينگ اداره كل محيط زيست سيستان و بلوچستان

خريد سه دستگاه تويوتا لندكروزر 2012 توسط محيط زيست

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: در آستانه ولادت امام هشتم شيعيان ،‌كه روز محيطبان نامگذاري شده ،‌ برخي محيطبانان استان سيستان و بلوچستان از خريد سه دستگاه تويوتا لندكروزر مدل 2012 توسط اداره كل اين استان در زاهدان خبر دادند. ...

ادامه

تاریخ :02/07/1391

نگاهی به زیرگونه «قوچ عراقی» در غرب ایران/

تفنگ ها، سرزمین مفرغ ایران را از قوچ ها خالی کردند

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: آنگونه که زنده یاد «حمیدرضا بیات» در شناسنامه «منطقه حفاظت شده اشترانکوه» (سال 1367) نگاشته بود، تا اوایل دهه 1340 گله های 600 تایی گوسپند کوهی عراق (دورگه ارمنی- اصفهان) در اشترانکوه لرستان دیده می شدند. در آن روزگار که هنوز کلاشینکف جای تفنگ های دست ساز محلی را نگرفته و جاده و بزرگراه ها مسیر های مهاجرتی را قطع نکرده بودند، گله های سنگین قوچ عراق (منظور عراق عجم و یا همان اراک در استان مرکزی است) برای گذراندن تابستان به مراتع غنی این قسمت از زاگرس می کوچیدند....

ادامه

تاریخ :02/07/1391

گزارش سبزپرس از خطر نابودی حيات‌وحش منطقه کجور؛

شکار غیرمجاز و مسدود شدن آبشخورها، حیات وحش کجور را تهدید می کند

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ محمدحسین ملایی کندلوسی: منابع طبيعي، جنگل ها و موجودات زنده هر سرزميني از ارزش، اهميت و جايگاه بسيار ويژه‌اي برخوردار هستند و به‌عنوان ثروت‌هاي ملي از آنها ياد مي‌شود. جنگل‌ها به عنوان یکی از منابع تعديل کننده هوا و توليد اكسيژن و زيبايي بخش محیط زیست انسانی، زندگي‌هاي گوناگوني را در دل خود جاي داده است كه يكي از شگفتي‌ها و زيبايي‌هاي جهان هستي به شمار مي‌رود.‌ جنگل ها همچنین مامن و پناهگاه و به عبارتی محل زندگی انواع موجودات و حیات وحش به شمار می رود که در چرخه طبیعی زیست محیطی نقشی به سزا دارند....

ادامه

تاریخ :02/07/1391

درخواست فعالان محيط زيست از ديوان محاسبات و سازمان بازرسي كل كشور:

اجازه عبور خط لوله نفت سروستان از پارك ملي بمو را ندهيد

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: در پي شدت گرفتن فعاليت پيمانكاران نفتي براي عبور خط لوله نفت سروستان به پالايشگاه شيراز و رسيدن اين خط لوله تا پشت فنس هاي پارك ملي بمو،‌ برخي گمانه زني ها حاكي است به زودي ادامه عمليات خط لوله نفت از داخل پارك ملي بمو و از كنار حياتي ترين چشمه پارك موسوم به چشمه آب بز آغاز خواهد شد. در همين حال يكي از فعالان محيط زيست استان فارس و مدير موسسه 13 فرودين خواستار مداخله سازمان بازرسي كل كشور،‌ديوان محاسبات و مجلس شوراي اسلامي به مسئله ورود نفتي ها به پارك ملي بمو شد. ...

ادامه

تاریخ :02/07/1391

رييس شوراي شهر زرقان در اعتراض به تحركات براي عبور خط لوله نفت از پارك ملي بمو

وقتي محيط زيست كاري نمي كند چطور مي توانيم ساكت باشيم

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: خط لوله نفت سروستان در حالي قرار است از پارك ملي بمو در شيراز عبور داده شود كه پيش از اين خط لوله ميعانات گازي پالايشگاه شيراز با دور زدن منطقه از خارج از پارك ملي بمو عبور داده شد اما حالا شركت نفت اصرار دارد خط لوله جديد را از داخل پارك ملي بمو عبور دهد. ...

ادامه

تاریخ :02/07/1391

سازمان حفاظت محيط زيست به دو استان سمنان و گلستان ابلاغ کرد

واگذاري دو هزار هكتار از اراضي پارك ملي گلستان به درخواست نماینده شاهرود

سبزپرس- گروه محیط زیست طبیعی: شمس فلاح ، مديركل دفتر رياست سازمان محیط زیست در نامه ای به مدیران کل استانهای گلستان و سمنان اعلام کرد که در پی درخواست نماینده شاهرود، دو هزار هكتار از اراضی جنوب غرب پارك ملي گلستان در منطقه دشت شاد از منطقه حفاظتي خارج شده و واگذار شود. ...

ادامه

تاریخ :30/06/1391

ممنوعیت بر روی کاغذ و یا مدیریت شکار؟! /

شکار مرال تروفی ترکیه شاهدی بر موفقیت مدیریت واقع گرایانه

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: اگر در مسیر جاده چالوس(که تا پیش از دست درازی و تطاول جاده سازان و زمین خواران به زیبایی شهره بود) در یکی از واحدهای پذیرایی توقفی کنید (البته این بار به پساب سرازیر شده به رود چالوس همانند بقیه بی توجه باشی) به احتمال بسیار زیاد شاخ های مرال عموماً جوان را بر دیوار مشاهده خواهید کرد. ولی آیا این نمونه ها، یادگار زمان ریزش شاخ های کهنه هستند؟ اما مشاهده جمجمه متصل به شاخ، حقیقت را برای شما آشکار می کند. ...

ادامه

تاریخ :31/06/1391

گزارشی تشریحی – تصویری از پارك جنگلی و پارک ملي سرخه حصار؛

قطع درختان ریه های شرق پایتخت برای ساخت سکو و جاده

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: اخیراً شهرداری تهران فعالیت های جدیدی را در پارک ملی و پارک جنگلی سرخه حصار در شرق تهران آغاز کرده است. این فعالیت ها شامل احداث سکوهایی برای اسکان زلزله زدگان احتمالی تهران و همچنین احداث راه های جدید برای تردد اتوبوس است. «مژگان عابدی»، عضو گروه دیده بان کوهستان در گزارشی که برای سبزپرس ارسال کرده، جزئیات این اقدامات شهرداری تهران را تشریح کرده است. ...

ادامه

تاریخ :29/06/1391

عضو هیأت رئیسه فراکسیون محیط‌زیست مجلس انتقاد کرد:

شیوع بیماری‌های خطرناک نتیجه استاندارد نبودن باغ‌وحش‌‌های کشور

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: عضو هیأت رئیسه فراکسیون محیط‌زیست و توسعه‌پایدار مجلس، با اشاره به مسئولیت سازمان حفاظت از محیط‌زیست و سازمان دامپزشکی در نگهداری و جلوگیری از شیوع بیماری حیوانات، گفت: متأسفانه در چند سال اخیر به‌علت نبود نظارت دقیق بر باغ‌وحش‌ها شاهد شیوع بیماری و تعطیلی چند دست از این مراکز بوده‌ایم....

ادامه

تاریخ :28/06/1391

تاخت و تاز چيني ها در ميدان نفتي آزادگان، تنوع زيستي را تهديد مي كند

چيني ها با لاك پشت فراتي هورالعظيم ،‌سوپ درست مي كنند

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: مژگان جمشيدي : با وجود واگذاری بیش از 40‌میلیارد دلار قرارداد توسعه میادین نفت و گاز در منطقه آزادگان و پارس جنوبی به شرکت‌های مختلف چینی و تاخیر این شرکت‌ها در اجرای پروژه‌های چند ده‌میلیاردی که بارها مورد اعتراض مسوولان و کارشناسان نفتی کشور قرار گرفته، حالا اما طبیعت و تنوع زیستی بی‌همتای هورالعظیم نيز در منطقه نفتی آزادگان بی‌نصیب از آسیب چینی‌ها نمانده است. ...

ادامه

تاریخ :26/06/1391

حکایت شکار «گوسپند کوهی لارستان»/

کوچکترین گونه قوچ جهان؛ موضوع تبلیغ تورهای شکار خارجی

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: در سال 1909 «ناسونوف» (Nasonov) جانورشناس روس برای نخستین بار Ovis orientalis larestanica یعنی «گوسپند کوهی(قوچ) لارستان» را به دنیای علم معرفی کرد. ...

ادامه

تاریخ :20/06/1391

توسط موسسه «گیلار تالابهای کاسپین» انجام می شود:

برگزاری کارگاه آموزشی پرنده نگری در استان گیلان

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ لیلا مسروری: هم زمان با ورود اولین پرندگان مهاجر به استان گیلان ، موسسه «گیلار تالابهای کاسپین» کارگاه آموزشی پرنده نگری برگزار می کند....

ادامه

تاریخ :20/06/1391

روز گذشته در فضای مجازی؛

ششمين جشنواره «روز ملی حفاظت از يوزپلنگ ايرانی» آغاز شد

سبزپرس – گروه محیط طبیعی: ششمين جشنواره «روز ملی حفاظت از يوزپلنگ ايرانی» از روز گذشته در فضای مجازی اینترنت شروع به کار کرد. ...

ادامه

تاریخ :19/06/1391

حیات وحش جهان /

دوربین های تله ای وجود گرگ در مراکش را به اثبات رساندند

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: پس از انسان، «عقاب طلایی»، «روباه سرخ» و «گرگ خاکستری» بیشترین پراکندگی را در قاره های جهان دارند ولی آیا تاکنون این پرسش برای خوانندگان گرامی پیش آمده که چرا گرگ در کوه های «اطلس» در شمال افریقا و کشور مراکش وجود نداشته است؟...

ادامه

تاریخ :15/06/1391

شوراي شهر به سازمان محيط زيست براي فروش بزرگترين پارك پايتخت هشدار داد

ساخت هتل در زمين 5000 ميليارد توماني پارك پرديسان

سبزپرس- گروه محيط زيست طبيعي: در آستانه فروش بخشي از بزرگ‌ترين پارك تهران، يعني پارك پرديسان توسط سازمان محيط زيست شوراي‌شهر به فكر افتاده طرح ممنوعيت ساختمان‌سازي در زمين‌هاي سبز را تصويب و به شهرداري‌ ابلاغ كند....

ادامه

تاریخ :15/06/1391

با تلاش محیطبانان اداره محیط زیست شهرستان دزفول صورت گرفت

کشف 25 دراج از شکارچیان متخلف در منطقه حفاظت شده دز

سبزپرس- گروه محیط زیست طبیعی: با تلاش ماموران یگان حفاظت محیط زیست دزفول در پارک ملی و منطقه حفاظت شده دز، 25 قطعه پرنده تحت حفاظت دراج و همچنین 17 قطعه کبوتر وحشی از شکارچیان غیر مجاز کشف شد....

ادامه

تاریخ :13/06/1391

معرفی مجدد اسب پرزوالسکی به مغولستان/

روزی روزگاری گورخر در همدان...

سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: در سال 1881 و در کوران بازی بزرگ و نزدیک شدن روسیه تزاری از طریق آسیای مرکزی به مرزهای هند، سرهنگ «نیکلای پرزوالسکی» طی سفری اکتشافی در ناحیه Dzungaria مغولستان با گونه جدیدی از اسب وحشی یعنی «اسب وحشی پرزوالسکی» Equus ferus przewalskii و یا Takhi مغولی برخورد کرد. البته پیش از آن «جوان شیلتبرگر» آلمانی که به اسارت مغول ها درآمده بود در اوایل قرن پانزدهم میلادی طی سفر در مغولستان به این گونه اسب وحشی اشاره داشته است....

ادامه

تاریخ :12/06/1391

فرود غير منتظره 2000 پرنده مهاجر در آبندانهاي فريدونكنار

متخلف زیست محیطی در شیروان دستگیر شدند

بجنورد - رییس اداره حفاظت محیط زیست شیروان گفت: در نیمه نخست امسال 57 نفر متخلف در عرصه های زیست محیطی این شهرستان دستگیر و به مرجع قضایی معرفی شدند.

ˈحبیب الله لشکریˈ روز پنجشنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: از مجموع تخلفات صورت گرفته هشت مورد مربوط به تعلیف غیرمجاز دام، دو مورد شکار غیرمجاز پرندگان و هشت مورد مربوط به تخلف آغاز به شکار بوده است.

وی هفت مورد صید غیرمجاز آبزیان، چهار فقره تخریب اراضی ملی و بوته کنی و 11 فقره شکار غیرمجاز پستانداران را از دیگر تخلفات صورت گرفته در این مدت ذکر کرد.

وی شمار متخلفان دستگیر شده محیط زیست در نیمه نخست سال گذشته را 26 نفر عنوان کرد.

لشکری با اشاره به اینکه در مدت یاد شده 13 فقره آلودگی محیط زیست گزارش شده، گفت: افزایش میزان تخلفات زیست محیطی در سال جاری ناشی از گشت و کنترل یگان حفاظت شهرستان در زیستگاه های حیات وحش و کنترل و نظارت مستمر بر عملکرد واحدهای زیست محیطی بوده است.

وی افزود: از ابتدای امسال 14 قبضه سلاح از شکارچیان غیرمجاز این شهرستان کشف شده که از این تعداد 12 قبضه سلاح مجاز و دو قبضه سلاح غیرمجاز بوده است.

لشکری گفت: محیط زیست شیروان دارای سه پاسگاه محیط بانی در حاشیه منطقه حفاظت شده گلول است که یگان حفاظت مستقر در مرکز اداری علاوه بر حفاظت از مناطق در سایر زیستگاه های حیات وحش گشت و کنترل دارد.

وسعت مناطق حفاظت شده گلول و سرانی شیروان حدود 17 هزار هکتار و سایر مناطق و زیستگاه های شهرستان های شیروان و فاروج مساحتی افزون بر 556 هزار هکتار را دربرمی گیرد. ک/3

حیات وحش کرمان در معرض نابودی/عوامل انسانی در صدر تهدیدها

به گزارش خبرنگار مهر، صدور مجوز شکار، ارائه جواز حمل معتبر و صدور کارت شناسایی و … در محیط زیست کرمان به وجود آورنده معضل بزرگی به نام  شکار به صورت قانونی در سطح این استان شده است که باعث انقراض نسل برخی از حیوانات به جهات مختلف شده است این درحالی است که نباید از کنار شکارهای غیر قانونی نیز به سادگی گذشت.

خشکسالی، دخالت انسان در محیط زیست، جاده های پرتردد در نزدیکی محل سکونت حیوانات، تله گذاری چوپانان به وسیله طعمه های آلوده به سم، حمله به حیوانات توسط شکارچیان غیرمجاز؛ ناامن بودن محیط زندگی حیوانات و در نهایت حذف حیوانات در معرض خطر انقراض را به دنبال داشته است.

آموزش و آگاه سازی اشخاص متقاضی مجوز شکار و حتی افراد بومی ساکن در مناطق حفاظت شده محیط زیست باید یکی از مبناهای سازمان محیط زیست قرار گیرد چرا که تا زمانیکه فروش تفنگ های بادی و … برای شکار وجود دارد، هر روز تعداد بسیاری از مردم در کشتار حیوانات حتی یک پرنده کوچک سهیم می شوند و این امر نشاندهنده نیاز جامعه به آموزش و آگاهی است.

یکی از ناآگاهی هایی که دلیل منقرض شدن نسل برخی حیوانات کم یاب است بی توجهی شکارچیان به نر یا ماده بودن شکار است و همین ناآگاهی باعث کشته شدن حیوانات ماده زیادی در طول سال می شود.

این بی توجهی سبب می شود که برخی حیوانات از چرخه طبیعت خارج شوند و با یک حساب سرانگشتی با شکار نکردن مثلا یک میش یا یک بز ماده حتی اگر به جای دو بچه یک بچه به دنیا بیاورد در طول دو سال تعداد آن ها حتی با احتساب خطرات طبیعی حداقل به شش راس خواهد رسید اما با شلیک یک گلوله طبیعت زنده و بیدار خود را دستخوش هدف های خام خود می کنیم.

طبق روابط متقابلی که مابین محیط زیست و حیات وحش وجود دارد، اگر محیط زیست ویران شود حیوانات نیز از این نابودی مصون نخواهند ماند و خود نیز خطرآفرین خواهند شد.

این در حالی است که دخالت های انسان در این امر تهدیدی جدی برای محیط زیست و حیواناتی که نسل آن ها در حال انقراض است به شمار می رود.

با توجه به اینکه محیط زیست این حیوانات عامل اصلی انقراض آن هاست و با سرعتی باورنکردنی به دلایل جوی ناپایدار و دخالت های انسان رو به تخریب است منجر به پیامدهای جبران ناپذیری خواهد شد و ده ها یا صدها سال جبران آن به طول خواهد انجامید.

تفریحی که حیات وحش را با خطر مواجه می کند

 بهتر است مسئولان تدابیر ویژه ای به خصوص در زمینه حفاظت از محیط زندگی این حیوانات در نظر بگیرند.

همچنین جای تامل دارد که بدانیم شکارچیان رسمی ما انگشت شمارند و متاسفانه روز به روز بر تعداد مجوزهای شکار آن هم به افرادی که شکار جزء نیازهای اساسی آن ها به حساب نمی آید و صرفا برای تفریح و خوردن گوشت شکار و یا گرفتن عکس یادگاری کنار شکار،  اضافه می شود.

این شکارچیان غیررسمی با یک مجوز شکار با یک تیر دو هدف را نشانه می روند یکی شکار و دیگری طبیعت را! فقط شلیک می کنند آن هم شکاری که نمی دانند چیست ماده است یا نر؟ آبستن است؟ در حال انقراض است؟ حلال است؟ و … با این مجوزها تنها کاری که انجام می دهیم به جای جان بخشیدن به طبیعت و حیوانات  نام و شکل آن ها را بر صفحه کاغذی کتاب حک می کنیم.

گرچه در مجوزهایی که از سوی سازمان برای شکارچی صادر می شود محدودیت هایی نیز قید شده است اما صدور همین مجوزها، برگ ورودی است برای آن ها، برای وارد شدن به مناطق زیستی حفاظت شده و زمینه ساز سوء استفاده های جبران ناپذیری نیز خواهد بود.

این درگیری ها تنها ما بین انسان، طبیعت و حیوانات رخ نمی دهد و در حالت های بدتر نیز ما بین شکارچیان مسلح و محیط بانان نیز به وجود می آید حتی منجر به کشته شدن افراد مسئول یا غیرمسئول نیز خواهد شد.

طبیعت در کرمان آنچنان غرق حیوانات و پرندگان نشده است که زیبایی طبیعت و یا جان ما را تهدید کنند که مجوز شکار را به شکارچیان غیررسمی می دهیم بهتر است تنها مجوز یا صدور پروانه شکار را برای شکارچیان رسمی مجاز بدانیم که نیاز واقعی به آن دارند  مانند کشاورزان که خود یا زمین هایشان در معرض حمله حیوانات بیابانی یا جنگلی قرار می گیرد، آن هم نه برای شکار بلکه برای دفاع  و ضرورت های دیگری که ایجاب می کند به آن ها مجوز شکار دهیم.

مجوزهایی که هوشمندانه باید صادر شود

ضرورتی در این نیست که فردی که در جامعه مشغول به کار اداری یا بازاری است با گرفتن مجوز شکار بخواهد جریان زندگی حیوانی را در محیط زیست با گلوله ای مختل کند گرچه در صورت ندادن مجوز یا برچیده شدن آن باز هم شاهد درگیری هایی در این خصوص خواهیم بود اما حداقل می توان روند تخریب شدن و انقراض را کندتر کرد و با این کندتر شدن و فرصت ایجاد شده برای بعضی تمهیدات از منقرض شدن نسل حیوانات کمیاب و ویران شدن طبیعت جلوگیری کرد.

با توجه به زیاد بودن مناطق مختلف حفاظت شده در استان کرمان و درخواست افراد برای مجوز شکار، بهتر است قبل از صدور مجوز یا پروانه شکار آموزش تخصصی اجباری را طی چند دوره برای این افراد در نظر گرفت، چرا که مطمئنا با آگاهی های داده شده در این زمینه اهداف آن ها عالی تر خواهد شد.

همچنین آگاهی و آموزش های لازم در ارتباط با مراقبت از محیط زیست به افراد بومی خصوصا کسانی که در نزدیکی مناطق حفاظت شده زندگی می کنند نیز داده شود. 

در نهایت راهی برای نهادینه کردن فرهنگ دوستداران محیط زیست و در تعامل بودن افراد بومی منطقه های مذکور با ایستگاه های احداث شده توسط سازمان محیط زیست ایجاد شود که مطمئنا این امر نتایج بسیار مطلوبی را در پی خواهد داشت.

……………………………..

پناهگاه حیات وحش شیدور

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: تاریخ تاسیس پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی شیدور در تاریخ ۱۳۵۴/۵/۲۱ به عنوان پناهگاه حیات وحش و در تاریخ ۱۹۹۹/۱۲/۲۹ میلادی به عنوان تالاب بین المللی مصوب شده است. وسعت پناهگاه حیات وحش ۹۸ هکتار و وسعت تالاب بین المللی ۸۷۰ هکتار می باشد و در ۱۵۰۰ متری شرق جزیره لاوان واقع شده است.
این جزیره غیر مسکونی است و هیچگونه فعالیت انسانی در آن مشاهده نمی گردد. ساختار بیشتر سواحل این جزیره صخره ای بوده به گونه ای که ضلع جنوبی، غربی و بخشهای بیشتر ضلع شمالی را سواحلی به صورت صخره ای در برگرفته است. به طور کلی می توان گفت جزیره ای مسطح (حداکثر ارتفاع ۶ متر) و توده ای مرجانی می باشد که با خاک شنی – رسی پوشیده شده است.
چشمه یا آب سطحی در این جزیره وجود ندارد. میزان بارندگی بسیار کم و دمای آن در تابستان بطور متوسط ۴۰ درجه سانتی گراد می باشد. در طول ساحل جنوبی، غربی و شمال غربی جزیره صخره هایی با ارتفاع ۲ متر ظاهر شده است. در گوشه جنوب شرقی آن، صخره ها به شکل توده های در هم فرو رفته ای از تخته سنگ ها، حتی در شرایط مد نیز دیده می شود. سایر نواحی ساحلی به صورت نوار ماسه ای باریکی است که تا شمال شرقی جزیره به شکل دماغه ای بلند امتداد می یابد.

تجهیزات و امکانات حفاظتی در منطقه موجود نمی باشد و این منطقه توسط اداره حفاظت محیط زیست بندر لنگه مدیریت می شود. این تالاب با توجه به دور بودن جزیره از ساحل و مسکونی نبودن آن دارای کاربری خاصی نمی باشد و اهمیت ویژه آن شرایط خاص و منحصر به فرد آن جهت جوجه آوری پرندگان و تولید مثل لاک پشتان دریایی بوده که به همین منظور از آن به عنوان بهشت پرندگان یاد می شود.

پوشش گیاهی:

پوشش گیاهی جزیره از چند گونه پایای درختچه ای- بوته ای تجاوز نمی کند. جوامع گیاهی ویژه تپه های شنی به طور پراکنده دیده می شود. گونه های غالب شامل لیسیوم، سودا، آتریپلکس و گونه های سیپروس، ارودیوم و نستورا از دیگر گونه های علفی جزیره به شمار می روند. چمن شور پاگربه ای، گل جالیزی، نوعی ارمک، آفتاب پرست ساحلی، زدوک، بارهنگ، چوچ (درخت مسواک)، پیر گیاه و گل ماهور شرقی دیگر گونه های گیاهی این جزیره کوچک می باشند.

گونه های شاخص جانوری:

پرندگان: انواع پرستوهای دریایی شامل پرستوی دریایی گونه سفید، پرستو دریایی کاکلی کوچک، پرستو دریایی کاکلی بزرگ، پرستو دریایی پشت تیره، پرستو دریایی تیره و پرستو دریایی معمولی جمعیت اصلی پرندگان جزیره را تشکیل می دهند. این پرستوها هر ساله مقارن با اردیبهشت ماه وارد جزیره شده و پس از تخم گذاری و جوجه آوری اواخر مرداد ماه جزیره را ترک می کنند.
از دیگر گونه های جوجه آور در جزیره می توان به اگرت ساحلی اشاره کرد، که بخش کوچکی از جزیره را به خود اختصاص داده و می توان آن را در هر دو شکل سفید و خاکستر تیره در جزیره مشاهده نمود. حواصیل سبز و عقاب دریایی ماهیگیر از دیگر پرندگان این منطقه می باشند. به طور کلی تاکــــنون دراین جزیره ۱۰ گونه پرنده شناسایی شده است که به جز چکاوک کاکلی و سسک دم دراز، بقیه مهاجر هستند.

خزندگان: این جزیره همچنین یک زیستگاه مهم برای تخم ریزی لاک پشتهای دریای همانند لاک پشت منقار عقابی و لاک پشت سبز محسوب می شود. ازجانوران دیگر این جزیره می توان خزندگانی نظیر سوسمار دم دراز بیابانی، اسکینگ ایرانی، اسکینگ علفزار جنوبی و مار جعفری را نام برد.

آبزیان: این جزیره کوچک تنها آبسنگ مرجانی حفاظت شده ایران می باشد و در فهرست مهمترین آبسنگ های مرجانی اتحادیه بین المللی حفاظت و منابع طبیعی (IUCN) نیز ثبت شده است.
حداقل ۱۹ گونه مرجان از ۸ جنس و ۶ خانواده در حاشیه جزایر استان هرمزگان از جمله جزیره شیدور گزارش شده است. در جزیره شیدور پستانداران خشکزی تاکنون مشاهد نشده است، لیکن پستانداران دریایی دارای تنوع خوبی بوده و شامل برخی نهنگها و دلفین ها مانند نهنگ براید و … می باشند.

جاذبه های اکوتوریستی: آرامش زیستگاهی، بکر بودن و برخورداری از امنیت زیستی عامل اصلی مهاجرت پرندگان به این جزیره است. در زمان مهاجرت جزیره مملو از انواع پرستوهای دریایی و جوجه های آن است. پرواز دسته جمعی انواع پرستوها منظره ایی زیبا را در این جزیره کوچک به وجود می آورد. این چشم اندازهای بدیع و سواحل دنج مکان مناسبی برای طبیعت گردان و عکاسان می باشد. اما با توجه به شرایط جغرافیایی جزیره مذکور و دوری آن از ساحل استفاده توریستی چندانی نداشته و بیشترین توجه آن از سوی پرنده شناسان و پژوهشگران می باشد.

تعارضات و تهدیدات مهم منطقه:

• جمع آوری تخم پرندگان و لاکپشتان دریایی.
• آلودگی نفتی ناشی از مجاورت با جزیره لاوان و تردد شناورها.
• آلودگی ساحل درنتیجه بازگشت زباله های سرگردان درآب (بخصوص بطری های پلاستیکی ).
• برداشت غیر مجاز ماسه از ساحل.
• شکار لاکپشت ها جهت استفاده از گوشت آن ها.
• تخریب لانه ها.
• ماهیگیری غیر مجاز و اقداماتی که موجب تخریب مرجانها می شود.
• خشکسالی

تصاویر پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی شیدور:

بازپس گیری اراضی حیات وحش لوندویل 143445 -۲۶ مهر ۱۳۹۱ 4 هکتار از زمین های پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا از متصرفان پس گرفته شد. رئیس اداره حفاظت محیط زیست آستارا گفت: این زمین ها را 4 نفر بـصورت غیرقانونی تصرف کرده بودند. ساسان اکبری پور افزود: متصرفان زمین های پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا حصار کشی کرده بودند. پناهگاه حیات وحش لوندویل950 هکتار وسعت دارد و سالانه پذیرای تعداد زیادی پرندگان مهاجر است.

عملیات مرصاد به روایت عکس

گروهک منافقین در پی حملات عراق به خاک میهن اسلامی و عقب‌نشینی‌های موقت رزمندگان اسلام، با تصور این که پذیرش قطع‌نامه 598 ناشی از جدایی ملت و دولت است، به خیال واهی، فرصت را غنیمت شمرده و سعی در رسیدن به اهداف پلید خود نمود. منافقین با جمع‌آوری دیگر ضد انقلابیون سرخورده، از کشورهای مختلف اروپایی، نیرویی به استعداد تقریبی 15 هزار نفر فراهم کرده و با بهره‌گیری از جنگ‌افزارهای اهدایی صدام و دیگر اربابان خود، حمله خود را از غرب کشور به خاک جمهوری اسلامی ایران آغاز کردند. نیروی هوایی عراق با حمایت مقدماتی، آن‌ها را برای ورود به عمق خاک ایران و در نهایت، فتح تهران، ترغیب می‌کند. با این اتحاد شوم، قسمت‌هایی از اراضی میهن اسلامی مورد تجاوز قرار می‌گیرد. ملت سلحشور و مسلمان ایران، پس از اطلاع از تجاوز منافقین به میهن اسلامی، به خروش آمده و به جبهه‌های جنگ اعزام می‌شوند. سرانجام عملیات مرصاد در پنجم مرداد ماه 1367، به منظور مقابله با منافقین در منطقه اسلام‌آباد و کرند غرب در استان کرمانشاه، آغاز گردید. منافقین خلق، خوشحال از پیروزی‌های مقدماتی و در یک اقدام عجولانه، راهی باختران (کرمانشاه) شده و به خیال باطل خود، قصد حرکت به سمت تهران و سرنگونی نظام جمهوری اسلامی ایران را نمودند. رادیو منافقین، با ارسال پیام به مردم باختران، از آن‌ها می‌خواهد که زمینه را برای ورود ارتش به اصطلاح آزادی‌بخش مهیا سازند و آماده جذب در گردان‌ها و لشکرها باشند. از آن طرف رزمندگان اسلام در 34 کیلومتری باختران، ناگهان راه را بر ستون‌های منافقین می‌بندند و واحدهای زرهی رزمندگان، در یک اقدام متهورانه، تعداد زیادی از ادوات سنگین زرهی منافقین را هدف قرار داده و به آتش می‌کشند. جاده باختران - اسلام‌آباد در همان لحظات اولیه، انباشته از ادوات سوخته شده می‌شود و عکس‌العمل سریع رزمندگان، منافقین را به فراری مفتضحانه وادار می‌سازد. این عملیات در روز بعد نیز با حمله هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران با سرکوبی شدید منافقان ادامه یافت و دشمن را دچار شکست سخت و سنگینی نمود. بدین ترتیب، منافقان شکست خورده، در این تجاوز نابخردانه، متحمل تلفات و خسارات عظیمی شدند که بیش از 120 دستگاه تانک، 400 دستگاه نفربر، 90 قبضه خمپاره‌انداز 80 میلی‌متری، 150 قبضه خمپاره‌انداز 60 میلی‌متری و 30 قبضه توپ 106 میلی‌متری منهدم شد. علاوه بر آن ده‌ها دستگاه تانک، نفربر، خودرو و نیز صدها قبضه سلاح سبک و نیز مقادیری تجهیزات پیشرفته الکترونیکی و مخابراتی به غنیمت نیروهای اسلامی درآمد. در این عملیات، 4800 نفر از منافقان نیز کشته و زخمی شدند.