فهرست عملیات زمینی گسترده ایران در جنگ ایران و عراق مقاله‌ای در باب معرفی ۲۸ عدد از مهم‌ترین عملیات زمینی ایران در طول ۸ سال جنگ ایران و عراق است که با نام عملیات گسترده شناخته می‌شوند. در این مقاله عملیات گسترده بر اساس جبهه عملیاتی به ۳ دسته جبهه شمالی، جبهه میانی و جبهه جنوبی دسته‌بندی می‌شوند. مجموعه اطلاعات معرفی شده برای هر عملیات مشتمل بر: نام عملیات، تاریخ شروع و پایان عملیات، منطقه اجرای عملیات، رمز عملیات، نیروهای عمل‌کننده در هر عملیات و چکیده‌ای از مهم‌ترین دستاوردهای دست آمده در هر عملیات می‌باشد.

جبهه جنوب

نام عملیاتتاریخ شروع عملیات شروعتاریخ پایانمنطقه نبردرمز عملیاتنیروهای عمل‌کنندهنتایج عملیات
عملیات اندیمشک۲۳ مهر ۱۳۵۹۲۸ مهر ۱۳۵۹غرب پل نادری و رودخانه کرخه، سه راه قهوه‌خانه ارتشتثبیت پل نادری و عقب راندن دشمن از قسمتی از غرب کرخه و جلوگیری از سقوط خوزستان و جلوگیری از دسترسی عراق به راه مواصلاتی اندیمشک خرم‌آباد و اندیمشک اهواز و راه‌آهن اندیمشک و جلوگیری از دسترسی به سد دز و …
عملیات نصر۱۵ دی ۱۳۵۹۱۸ دی ۱۳۵۹هویزه-کرخه‌کور- دشت آزادگان-ارتش و
دانشجویان
پیرو خط امام		نیروهای ایرانی ابتدا با استفاده از شکاف موجود در مواضع ارتش عراق در محور کرخه کور تا ۲۰ کیلومتری شرق هویزه نیز پیش رفتند اما به دلیل برخی ناهماهنگیها در نیروهای ایرانی، ارتش عراق توانست در اواسط دی‌ماه ۱۳۵۹ جاده هویزه به سوسنگرد را نیز تصرف نماید.
عملیات توکل۲۰ دی ۱۳۵۹۲۰ دی ۱۳۵۹شمال آبادان- سه‌راهی ماهشهر-ارتشتلاش نیروهای ایرانی در جهت جلوگیری از محاصره آبادان و عبور نکردن نیروهای عراقی از کارون با شکست روبرو شد
عملیات فرمانده کل قوا۲۱ خرداد ۱۳۶۰۲۵ خرداد ۱۳۶۰آبادان دارخوئین سپاهپیروزی ایران
عملیات ثامن الائمه۵ مهر ۱۳۶۰۵ مهر ۱۳۶۰ نصرمن‌الله و فتحٌ‌قریبارتش و سپاهبازپسگیری ساحل شرقی رودخانه کارون-خارج کردن آبادان از محاصره یکساله-آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از اراضی اشغال شده توسط ارتش عراق-کلاسیک‌ترین عملیات نیروهای ایرانی در طول جنگ که کاملاً بر پایه اصول نظامی بود
عملیات طریق القدس۸ آذر ۱۳۶۰۱۵ آذر ۱۳۶۰شمال‌و جنوب کرخه- دشت آزادگانحسین‌بن‌علیارتش و سپاهآزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی-تصرف مناطق الله اکبر و تنگه چزابه
عملیات فتح المبین۲ فروردین ۱۳۶۱۱۰ فروردین ۱۳۶۱غرب کرخهیازهرا (س)ارتش و سپاهبازپسگیری ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از نیروهای عراقی-آزادسازی جاده استراتژیک دزفول تا دهلران-تصرف چاه‌های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه-اسارت ۱۵۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی
عملیات بیت‌المقدس۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱۳ خرداد ۱۳۶۱خرمشهر- دشت آزادگانیا علی‌ابن‌ابیطالب علیه‌السّلامارتش و سپاهآزادسازی خرمشهر و منطقه هویزه و پادگان حمید-انهدام۲۰٪ از ارتش عراق-آزادسازی۵۰۳۸ کیلومترمربع از مناطق اشغال شده-عقب‌نشینی گسترده نیروهای عراق از استان خوزستان و موضعگیری آن‌ها در اطراف شهر بصره جهت مقابله با حمله احتمالی نیروهای ایرانی
عملیات رمضان۲۲ تیر ۱۳۶۱۷ مرداد ۱۳۶۱شرق بصرهیا صاحب‌الزمان ادرکنیارتش و سپاهاولین مواجهه نیرویهای ایرانی با سنگرهای مثلثی و در نتیجه شکست در محاصره بصره و تصرف این شهر به عنوان هدف عملیات
عملیات مسلم بن عقیل۹ مهر ۱۳۶۱۱۵ مهر ۱۳۶۱منطقه سوماریا ابوالفضل العباسارتش و سپاهبا هدف فائق آمدن بر ناکامی عملیات رمضان که با موفقیت همراه شد.
عملیات محرم۱۰ آبان ۱۳۶۱۲۰ آبان ۱۳۶۱موسیان- ارتفاعات مرزی «میال حمرین» - جنوب‌شرقی دهلرانیا زینب (س)ارتش و سپاهتصرف منابع نفتی موسیان و بیات و همچنین حوضچه‌های نفتی زبیدات که مشتمل بر ۷۰۰ حلقه چاه نفتی بود-تصرف جاده طیب به شهرانی-تصرف جاده تدارکاتی بغداد به بصره-رسیدن نیروهای به نقطه مرزی به طول۵۰ کیلومتر. اولین گردان آرپی جی زن موتورسوار در این عملیات استفاده شد.
عملیات والفجر مقدماتی۱۷ بهمن ۱۳۶۱۲۱ بهمن ۱۳۶۱فکه-چزابهیاالله-یاالله-یااللهسپاهلو رفتن طرح عملیات توسط نیروهای سازمان مجاهدین خلق-ناکامی نیروهای ایرانی در تصرف پل غزیله و تصرف شهر العماره
عملیات والفجر ۱۲۱ فروردین ۱۳۶۲۲۸ فروردین ۱۳۶۲جبل فوقی- شمال فکهیاالله-یاالله-یااللهارتشدستیابی نسبی نیروهای ایرانی به ارتفاعات موردنظر-ضعف فرماندهی نیروهای زمینی به جهت اتکای بیش از حد به واحد توپخانه-ناکامی در الحاق یگانها به یکدیگر بعد از پایان عملیات-عقب‌نشینی نیروهای ایرانی به مواضع قبلی بعد از چند روز
والفجر ۲۲۹ تیر ۱۳۶۲۱۳ مرداد ۱۳۶۲حاج عمران ارتش و سپاههمکاری کردهای بارزانی با قوای ایران- لو رفتن عملیات توسط حزب دموکرات کردستان ایران به قوای عراقی-۸۰ درصد اهداف عملیات تحقق یافت. همچنین اسناد زیادی از حزب دموکرات کردستان ایران به دست تیروهای ایرانی افتاد.
عملیات خیبر۳ اسفند ۱۳۶۲۲۲ اسفند ۱۳۶۲هورالهویزهیا رسول‌اللهارتش و سپاهدر محور شمالی عملیات (العزیز) نیروهای ایرانی توانستند خود را به رودخانه دجله رسانده و تردد خودروهای راه بصره به بغداد را قطع کنند-تصرف دو جزیره مجنون به مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع-تصرف ۵۰ حلقه چاه نفت-استفاده گسترده عراق از سلاح شیمیایی-شروع جنگ نفت‌کشها
عملیات بدر۱۹ اسفند۱۳۶۳۲۶ اسفند۱۳۶۳هورالهویزه- شمال بصرهیا فاطمه‌الزّهرا (س)سپاهپیشروی کم نیروهای ایرانی در مواضع عراق تا شرق دجله و ناکامی در عبور از آن-ناتوانی آتشباری مناسب نیروهای ایرانی به نیروهای عراق به دلیل کمبود امکانات-عقب‌نشینی از نیمی از مناطق متصرف شده بعد از یک هفته-شروع جنگ شهرها
عملیات والفجر ۸۲۰ بهمن ۱۳۶۴۲۹ فروردین ۱۳۶۵شبه‌جزیره فاویا فاطمه‌الزهرا (س)سپاهتصرف شهر فاو، راس‌البیشه، جاده فاو تا بصره-قطع دسترسی عراق به خلیج فارس-گسترده‌ترین استفاده از سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ از جانب ارتش عراق-اسارت ۳۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی-تصویب قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت-ساخت پل «بعثت» با استفاده از ۵۰۰۰ لوله بر روی اروند رود-مصدومیت شیمیایی بیش از ۱۵۰۰۰ سرباز ایرانی در ۱۷ روز-ورود رابرت مک‌فارلین به تهران
عملیات کربلای ۴۳ دی ۱۳۶۵۵ دی ۱۳۶۵غرب جزیره مینو- ابوالخصیبمحمدرسول‌اللهسپاهلو رفتن طرح عملیات پیش از آغاز آن توسط هواپیماهای آواکس-مسدود کردن حفر کانال در معبر اصلی محور و پر کردن آن با مازوت جهت زمین گیر کردن نیروهای ایرانی-شکست خوردن نیروهای ایرانی در تصرف کردن جزایر ام‌الرّصاص و ابوالخطیب بعد از۴۸ ساعت و دستور توقف عملیات توسط فرماندهان
عملیات کربلای ۵۱۹ دی ۱۳۶۵۴ اسفند ۱۳۶۵شرق بصرهیا زهرا (س)سپاه پاسدارانتصویب قطعنامه ۵۹۸-پیشروی ۱۲ کیلومتری به سمت بصره-تصرف ۱۱ قرارگاه ارتش عراق-آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر از مساحت ایران-انهدام ۸۱ تیپ و گردان مستقل ارتش عراق-تصرف دریاچه بوبیان-آزادسازی ۴ پاسگاه مرزی ایران
عملیات بیت‌المقدس ۷۲۲ خرداد ۱۳۶۷۲۵ خرداد ۱۳۶۷شلمچهیا اباعبدالله‌الحسینسپاههدف از این عملیات صرفاً تضعیف روحیه و ماشین جنگی عراق در قسمت جنوبی کانال پرورش ماهی بود. نیروهای ایرانی با اولین پاتک عراق بدون هیچ مقاومتی به مواضع اولیه خود بازگشتند
عملیات لبیک یا خمینی غرب کارونفنای‌فی‌اللهسپاهشکست عراق

جبهه میانی

نام عملیاتشروع عملیاتپایان عملیاتمنطقه نبردرمز عملیاتنیروهای عملیات
عملیات کربلای ۱۹ تیر ۱۳۶۵۱۹ تیر ۱۳۶۵ارتفاعات قلاویزان تا شهر مهرانیا اباالفضل‌العباس ادرکنیسپاهبازپسگیری شهر مهران و ارتفاعات استراتژیک قلاویزان و حمرین-آزادسازی جاده دهلران به مهران-آزادسازی ۲ پاسگاه مرزی
عملیات کربلای ۶۲۴ دی ۱۳۶۵۲۴ دی ۱۳۶۵شهر نفت شهر و شمال شهر سوماریا زهرا (س)ارتشنیروهای ایرانی در آزادسازی شهر «نفت شهر» ایران و شهر «نفت خانه» عراق به پیروزی رسیدند

جبهه شمالی