امروز مطلبي تحت عنوان " کاش تصمیم گیران ما سرخ پوست بودند " توسط خانم مرضيه ناظري خبرنگار فعال ايسنا در خراسان نوشته شده توجهم را جلب كرد. توصيه مي كنم شما هم اين مطلب را بخوانيد.

از قرار معلوم طرحهاي بلند پروازانه و شايد رؤيايي كه قبلا هم ارايه شده و پس از بررسي هاي اوليه امكان انجام آنها عملي تشخيص داده نشده مجددا مطرح شده است از جمله اين طرحها مي توان به چند طرح مشابه از قبيل طرح ايرانرود (طرح اتصال درياي خزر به خليج فارس)، طرح ايجاد کانال کشتيراني از طريق ايجاد شکاف در کوه البرز، طرح احداث کانال لوت و طرح احداث درياچه هايي بين درياي خزر و خليج فارس اشاره كرد كه در سال هاي گذشته هم مطرح بوده است. اخيرا هم برخي از صاحب نظران يا صاحب منصبان طرح اتصال درياچه خزر به خليج فارس و انتقال آب به مناطقي از کوير مرکزي کشور در قالب ايجاد سه يا چهار درياچه مصنوعي در فرورفتگي هاي طبيعي موجود از جمله حوض سلطان، درياچه نمك، دشت كوير ،هامون و جازموريان مطرح كرده اند و در كنار آن چه رؤياهايي در سر پرورانده اند آنچنانكه با انتقال آب، کوير مرکزي ايران را به يکي از زيباترين نقاط دنيا تبديل کنند، بارندگي را در كوير مركزي افزايش دهند و در آنجا درياچه دائمي داشته باشند و..... مي توانيد آنها را در لينك هاي سايت معرفي شده در بالا ببينيد. 

بايد گفت اولا اگر قرار بود با آوردن آب در كوير مركزي ايران بارندگي ايجاد شود كه نواحي ساحلي جنوب كشور در كنار درياي بزرگ عمان و خليج فارس بايد سرسبز و پر از جنگلهاي زيبا مثل شمال كشور داشتند در حاليكه بدليل بارندگي كم در رديف مناطق بياباني قرار دارند. براي ايجاد باران بايد شرايط ديگري هم فراهم باشد تا هوا بتواند صعود كند و بارندگي ايجاد كند. به دليل نبودن شرايط لازم حتي در روي درياها هم از نظر شرايط اقليمي بيابان وجود دارد.

 ثانيا چقدر آب و با چه هزينه اي از خليج فارس بايد به كوير مركزي ايران پمپاژ شود تا بتواند تبخير 3 تا 4 هزار ميليمتري اين نواحي را جبران كرده و آبي هم در اين كفه هاي كويري ماندگار شود. اگر گذرتان در اسفند يا اوايل فروردين بعضي از سالهاي مرطوب به دشت كوير افتاده باشد اين منطقه بصورت دريايي پرآب جلوه مي كند كه تنها در فاصله اي بسيار كم چيزي جز يك كفه نمكي از آن باقي نمي ماند.

 دشت كوير

آيا بهتر نيست اين فكرها و ايده ها را براي نجات آنچه داريم بكار ببنديم تا آنها را از دست ندهيم. وضعيت اسفناك درياچه اروميه، روزهاي فلاكت بار زاينده رود، تبديل شدن رودخانه ها و حتي سواحل درياها به زباله دانهاي صنعتي و مراكز فاضلاب، كاهش سطح جنگلها و سير قهقرايي مراتع فرسوده ي كشور ، از بين رفتن صدها گونه مختلف گياهي و جانوري، فرسايش نگران كننده خاك و بهره برداري بيروبه از زمين و آب، شوره زارهای گسترده تر و سيلابهاي شديدتر، طوفانهاي گرد و غبار، راندمان كم آبياري و توليد و ...... و در يك كلام بايد گفت شما را به خدا اگر مي توانيد كاري كنيد كه همين درياچه ها و تالاب آبدار داخلي كشور خشك نشود، ايجاد درياچه جديد و اتصال خليج فارس به درياي خزر پيشكشتان.

درياچه مهارلو

درياچه اروميه

- روشهاي تعيين تبخير و تعرق:

- اندازه گيري مستقيم:

اندازه گيري هاي مستقيم به دليل در نظر گرفتن شرايط واقعي و بدست آوردن مستقيم پارامتر هاي اصلي به عنوان يكي از دقيق ترين روشها شناخته شده است. نتايج روش هاي مستقيم در همان فواصل زماني اندازه گيري شده، قابل استفاده است و تعميم آن به زمان هاي ديگر مقدور نمي باشد. همچنين گران بودن آن باعث شده كه از اين روش براي اصلاح، واسنجي و تعيين صحت روشهاي تجربي مورد استفاده قرار گيرد.  اندازه گيري مستقيم تبخير و تعرق توسط لايسيمتر صورت مي گيرد و لايسيمتر ها به دو دسته زهکش دار و وزني تقسيم مي شوند. لايسيمتر يك مخزن با ابعاد مشخص است كه در داخل خاك قرار داشته و از خاك مزرعه پر و گياه مورد نظر در آن كاشته مي شود.

براي ساخت لايسيمتر ها كرت هائي به مساحت 1تا2 متر مربع و يا دايره اي با همين قطر و به عمق هاي مختلف (تا حدود سه متر ) در بستر خاك يا شنزار ايجاد مي شود و  ديوارهاي ا طراف گودال حفر شده بوسيلاه لايه اي از مواد  مخصوص غير قابل نفوذ مي شود. كف لايسيمتر را با استفاده از  بتن به صورت قيف در آورده تا بدين وسيله آب نفوذي از پروفيل توسط لوله اي پلاستيكي به مخزن هايي متشكل از دو بطري مدرج منتقل شده و اندازه گيري شود. در زير كليه لايسيمترها يك تونل يا  زير زمين نسبتاٌ بزرگ براي كنترل و اندازه گيري آب خروجي ساخته مي شود. در اين سيستم لايسيمتري، كاهش رطوبت خاك اعم از آب خروجي از بروفيل خاك يا  مقدارتبخير و تعريق از طريق گياه و سطح خاك با دقت زيادي قابل اندازه گيري است. از آنجائي كه لايسيمترهاي زهكش دار قادر به اندازه گيري تبخير و تعرق ساعتي يا روزانه نمي باشند مي توان با استفاده از دستگاه TDR رطوبت لحظه اي را در عمق هاي مختلف لايسيمتر اندازه گيري نموده و با دستگاه data logger آنها را براي زمانهاي تعيين شده ثبت نمود. بطور كلي اساس كار در اين روش، اندازه گيري جريانهاي ورودي و خروجي آب است كه طي يك دوره زماني مشخص به حجم كنترل شده خاك وارد يا خارج مي شود و تبخير و تعرق بر اساس معادله بيلان آب تعيين مي شود

در مناطق خشك و بياباني و بويژه در پروژه هاي مقابله با بيابانزايي تعيين مقدار نياز آبي گياهان، يكي از نيازهاي ضروري بخشهاي اجرايي كشور محسوب مي شود. اين نياز براي بسياري از گونه هاي درختي و درختچه اي و حتي بوته اي كه براي احياي بيابانها بكار مي رود هنوز مشخص نشده است هر چند براي بسياري از گونه هاي زراعي كشور اين مهم به انجام رسيده است. اين نكته را بايد يادآوري كنم كه براي تعيين آب مورد نياز و رسيدن به اعداد واقعي  نياز آبي گونه هايي كه در عرصه هاي طبيعي كشت مي شوند احتياج به استفاده از لايسيمتر است كه متاسفانه هزينه زيادي هم دارد. اما از آنجا كه در مناطق بياباني آب بعنوان يك كالاي حياتي و با ارزش محسوب مي شود و احداث و ايجاد سيستم هاي لايسيمتري هم معمولا با هزينه هاي زيادي همراه است مي توان در نبود اينگونه ابزار و ادوات با كمك مدلهاي رياضي و حتي بسته نرم افزاري كراپ وات(Cropwat ) كه معمولا براي گياهان زراعي بكار مي رود نياز آبي گياهان را براي آبياري تكميلي در ماههاي مختلف سال بطور تقريبي برآورد كرد. قبل از پرداختن به بحث اصلي لازم است به برخي تعاريف مرتبط با موضوع اشاره اي بشود. چرا كه اگر بتوانيم تبخير و تعرق واقعي را براي گونه هاي گياهي محاسبه كنيم به مقدار تقريبي نياز آبي گونه هاي گياهي دسترسي خواهيم يافت. از اين رو واژه اي كه بيش از هر عنصر ديگري تكرار مي شود واژه تبخير و تعرق است كه خود انواع مختلفي دارد.

 تبخير و تعرق: فرايندي تركيبي است كه شامل تبخير از سطح خاك و تعرق از سطح گياه مي باشد. انتقال آب از سطح خاك به هوا را تبخير و خارج شدن آن از سطح گياه را تعرق گويند. اين دو پديده هر دو ماهيت تبخيري داشته و چون تفكيك آنها از هم پيچيده است مجموعا تبخير و تعرق ناميده مي شود.

تبخير و تعرق پتانسيل: چنانچه در محيط محدوديت آب وجود نداشته باشد، حداكثر مقدار آبي كه توسط سطوح خاك و گياه تبخير مي شود تبخير و تعرق پتانسيل ناميده مي شود.

تبخير و تعرق واقعي: وقتي كه توان تبخير كنندگي جو بيشتر از آب موجود در خاك يا گياه باشد، تبخير و تعرق پتانسيل اتفاق نمي افتد و در اين شرايط مقدار تبخير و تعرق محدود به ميزان آب قابل تبخير از سطح خاك و گياه مي شود كه آن را تبخير و تعرق واقعي مي نامند.

تبخير و تعرق گياه مرجع: همان تبخير و تعرق پتانسيل براي پوشش گياهي چمن يا يونجه است كه بطور وسيع و با پوشش يكنواخت و بطور كامل بر زمين سايه انداخته است و بدون محدوديت آب، تبخير و تعرق مي كند. در عمل براي تعيين تبخير و تعرق هر گياهي، اول تبخير و تعرق پتانسيل يا مرجع برآورد مي گردد و سپس با اعمال ضريب گياهي مناسب، تبخير و تعرق واقعي گياه، تعيين ميگردد.

محدود بودن منابع آب در کشور و نياز به مصرف رو به افزايش جمعيت و همچنين گرم شدن کره زمين ايجاب مي کند که استفاده از اين منبع حياتي در کليه زمينه هاي مصرف با احتياط و به درستي انجام شود. بخش عمده مصرف آب يعني بيش از 85 درصد در زمينه کشاورزي و 15درصد بقيه در صنعت و مصارف شهري مورد استفاده قرار مي گيرد. در سالهاي اخير به منظور جلوگيري از آلودگي هوا و ايجاد فضاي سبز و پارکهاي کويري و همچنين توليد علوفه و احياي مراتع در مناطق بياباني محل مصرف جديدي براي مصرف آب بوجود آمده است. از اين رو تعيين ميزان آب مورد نياز گياهان، از اولين و مهم ترين اطلاعات مورد نياز براي كشت و كار است. برآورد كمتر از مقدار واقعي آب مورد نياز گياه،  باعث تنش آبي گياهان و کاهش محصول مي شود و برعكس تخمين بيش از حد آن ضمن هدر رفتن آب، شستشوي مواد مغذي خاک و كاهش توليد را در پي دارد. پژوهش هاي مربوط به نياز آبي گياهان، در حدود يك قرن است آغاز شده و كماكان نيز ادامه دارد. اگر به تاريخ تحول اين علم كه در جستجوي رابطه اي براي تخمين تبخير آب از خاك وگياه بوده بنگريم، ملاحظه مي شود كه معادله پنمن انگليسي در سال 1948 و مان تيث در سال 1965 بيش از هر معادله ديگر مورد بحث و بررسي قرار گرفته و هم اكنون نيز معادله تلفيقي پنمن و مان تيث، بيش از هر رابطه ديگري مورد استفاده قرار مي گيرد.

در حدود بيست سال پيش نيز، دورن باس هلندي و پرويت آمريكايي، نشريه شماره 24 فائو را كه مشعر بر تعيين نياز آبي گياهان است، تهيه و منتشر كردند و در آن نشريه، علاوه بر معادله پنمن، معادلات متداول ديگر و يا تغيير شكل يافته آنها را نيز عرضه داشته و دستور العمل نسبتا جامعي براي كاربرد اين نشريه آماده ساختند. كاربرد بيست ساله اين نشريه در اقاليم گوناگون نشان داد كه معادله پنمن تعديل شده و اصلاح شده در اغلب موارد تبخير و تعرق از يك پوشش چمني مبنا را كه پايه محاسبات بعدي براي تبديل آن به نياز آبي كشت مورد نظر است، به ميزان 15 تا 20 درصد بيش از واقعيت برآورد مي کند. در 22 سالي كه از انتشار نشريه 24 فائو مي گذرد[1]  دانشمندان و پژوهندگان كوشش كرده اند كه معادلات و روبط مختلف را در چند نقطه كره زمين به محك تجربه بيازمايند و در اين ميان معادله تلفيقي پنمن و مان تيث ( Penmam & Monteith ) در هر دو نيمكره شمالي و جنوبي و آب و هواي خشك يا مرطوب، گوي سبقت را از ساير روش ها ربوده است. در نشريه فائو به پيروي از تعريف اوليه پنمن، تبخير و تعرق از يك پوشش چمني ( ETo ) به عنوان تبخير و تعرق پايه در نظر گرفته شده است و هر چند پژوهندگان آمريكا، يونجه را جايگزين چمن ساخته اند ولي در هر دو مورد، تنوع بين گونه ها و همچنين اعمال مديريت هاي متفاوت در نگهداري آن، سبب شده است كه نتوان پوشش گياهي يكساني را در نقاط مختلف، به آساني فراهم آورد. كاربرد پنمن مانتيث بر روي هر دو گونه گياهي نشان مي دهد كه در شرايط برابر، نسبت تبخير و تعرق از يونجه( ETa ) به تبخير و تعرق از چمن ( ETg ) در حدود ۱.۳۲ بوده و با مرطوب شدن اقليم به ۱.۲۵ كاهش مي يابد. بدين جهت معادله پنمن مانتيث چنان يكپارچه و بازسازي شده است تا بتواند تبخير و تعرق را از يك پهنه كشت مجازي و نه واقعي برآورد كند و تأثير عوامل انساني، گياهي و مديريتي به كمترين مقدار كاهش يابد.

در حالیکه سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری شیراز برای نخستین بار در کشور، ضوابط و سیاست های انگیزشی بام سبز در کلان شهر شیراز را به تصویب رسانده است نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی راه حل نجات دریاچه ارومیه را در کوچک کردن آن می داند. 
به گزارش دادنا مدیرعامل پارک ها و فضای سبز شهرداری شیراز گفته است: طرح ایجاد فضای سبز بر روی بام یا بام سبز برای نخستین بار در کشور پس از تعیین مشاور و تهیه طرح مهندسی در شورای اسلامی شهر شیراز تصویب و به شهرداری شیراز ابلاغ شد .به گفته وی بام سبز از راههای کنترل جزایر گرمایی در شهرهای بزرگ است که از چند سال پیش در چند شهر بزرگ دنیا اجرا می شود .
جزایر گرمایی مناطقی از کلان شهرهاست که به سبب تراکم ساخت و ساز و جمعیت ، دمایی بیشتر از سایر نقاط شهری دارد و طرح بام سبز یکی از راههای افزایش سرانه فضای سبز شهری است. اگرچه این اقدام بسیار پسندیده شهرداری شیراز جای تقدیر دارد اما طرح بعضی مسایل غیر کارشناسی شده آنهم از سوی افراد تاثیر گذار در تصمیم گیریهای کشوری جای سئوال است. به گزارش آفتاب نیوز قاضی پور نماینده مردم ارومیه در پاسخ به این سئوال كه با وضعیت فعلی دریاچه ارومیه آیا راه‌حلی كه بتواند حداقل در كوتاه‌مدت وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه را بهبود ببخشد وجود دارد یا خیر گفته است:در گذشته گفته شده و امروز هم تاكید می‌‌شود نگهداری دریاچه‌‌ ارومیه به این وسعت فعلی سخت است چون دچار كمبود آب هستیم. بنابراین بهترین كار در حال حاضر این است كه با برداشت نمک هم به شكل سنتی و هم صنعتی غلظت نمک دریاچه را كمتر كنیم. وی تاکید كرده است: بهترین راه‌حل این است كه از یک طرف آب از رود ارس به دریاچه ارومیه پمپاژ شده و از سوی دیگر برداشت نمک هم از دریاچه افزایش یابد تا به این‌ترتیب سطح دریاچه كوچک‌تر شود تا حفاظت از آن راحت‌تر باشد، سپس منتظر لطف خدا و بارش باران باشیم تا دوباره آب دریاچه بیشترشده و دریاچه به سر جای خودش برگردد. باید گفت لطف خدا شامل همه ما شده و می شود اما مدیریت نادرست خود را نیز نباید از نظر دور بداریم . یادتان هست که برای انتقال آب از خلیج فارس و دریای خزر به دشت كوير چه پیشنهاداتی به دولتهای قبل شده بود و چه توجیهات کارشناسی هم کرده بودند یکی از توجیهات آنها آوردن آب به کویر مرکزی ایران و تغییر اکوسیستم و تعدیل آب و هوا بود غافل از اینکه تبخیر بیش از ۳۰۰۰ میلیمتری هوا در آن منطقه چیزی جز به جای گذاشتن نمک بیشتر در آن ناحیه نبود حال خداوند این لطف را به اهالی آذربایجان کرده است و دریاچه ای را با آن وسعت و اکوسیستمی زیبا که باعث تعدیل و تلطیف آب و هوا می شود در آن دیار قرار داده ولی ما با دستکاریهای نابجا و مدیریت نادرست خود در آن حوضه آبخیز در آینده یک کویر نمک دیگر به جای خواهیم گذاشت.